Ο καρκίνος, από ανίατη ασθένεια τείνει να γίνει χρόνια πάθηση

Αξιοποιούμε την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, στις 4 Φεβρουαρίου για μια πλήρη καταγραφή όλων όσων σχετίζονται με τη νόσο και την αντιμετώπισή της. Επειδή, όσο περισσότερα γνωρίζουμε, τόσο καλύτερα μπορούμε να φροντίσουμε την υγεία μας.

Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στις χώρες της Ε.Ε. μετά τις καρδιαγγειακές νόσους. Όμως, με τις ιατρικές εξελίξεις και το προσδόκιμο ζωής να αυξάνεται συνεχώς, ο καρκίνος, από ανίατη ασθένεια τείνει να γίνει χρόνια πάθηση. Για να μπορέσει κάθε άνθρωπος που θα νοσήσει να ζήσει περισσότερο, θα πρέπει να έχει τη γνώση και τα μέσα για να τον αντιμετωπίσει.
Για τον καρκίνο έχουν ενοχοποιηθεί γενετικοί, λοιμογόνοι αλλά και κοινωνικό-οικονομικοί παράγοντες, όπως είναι το κάπνισμα, η παχυσαρκία ή η ανθυγιεινή διατροφή. Τι ισχύει όμως σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες, ποια είναι τα συμπτώματα που θα πρέπει να οδηγήσουν κάποιον να αναζητήσει ιατρική συμβουλή και ποιες είναι οι θεραπείες που συστήνονται;
Στην Interamerican, ως ασφαλιστική εταιρεία με αποστολή να υποστηρίξουμε τους ανθρώπους να ζήσουν ασφαλέστερα, περισσότερο και καλύτερα, αξιοποιούμε την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου, επιχειρώντας μία πλήρη καταγραφή όλων όσων σχετίζονται με τον καρκίνο και την αντιμετώπισή του, ώστε να μπορούμε όλοι να κατανοήσουμε τη σοβαρή αυτή νόσο.

Τι είναι ο καρκίνος
Με τη λέξη «καρκίνος», εννοούμε ένα σύμπλεγμα ασθενειών, που εμφανίζονται όταν η μη φυσιολογική κυτταρική ανάπτυξη και διαίρεση οδηγεί τα προσβεβλημένα κύτταρα να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα σχηματίζοντας ένα μόρφωμα γνωστό ως όγκο. Αυτό ισχύει για όλους τους τύπους καρκίνους εκτός από τη λευχαιμία, που δεν διαμορφώνει όγκους αλλά δημιουργεί ανώμαλα αιματικά κύτταρα τα οποία κινούνται στο κυκλοφορικό σύστημα.

Εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία, οι όγκοι μπορούν να αναπτυχθούν και να εξαπλωθούν στον γειτονικό φυσιολογικό ιστό ή σε άλλα μέρη του σώματος, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και του λεμφικού συστήματος και μπορεί να επηρεάσουν το πεπτικό, το νευρικό και το κυκλοφορικό σύστημα, ακόμη και να απελευθερώσουν ορμόνες που μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία του σώματος.
Οι όγκοι μπορούν να χωριστούν σε τρεις ομάδες: καλοήθεις, κακοήθεις και προκαρκινικοί. Οι «καλοήθεις όγκοι» δεν είναι καρκίνοι και σπάνια απειλούν τη ζωή. Τείνουν να αναπτύσσονται αρκετά αργά, δεν εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος και συνήθως αποτελούνται από κύτταρα αρκετά παρόμοια με τα φυσιολογικά ή υγιή. Οι καλοήθεις όγκοι, μπορούν να προκαλέσουν πρόβλημα μόνο εάν μεγαλώσουν πολύ, γίνουν άβολοι ή πιέζουν άλλα όργανα.
Οι «κακοήθεις όγκοι» από την άλλη, αναπτύσσονται ταχύτερα από τους καλοήθεις και έχουν την ικανότητα να εξαπλώνονται και να καταστρέφουν γειτονικούς ιστούς. Τα κύτταρά τους μπορούν να αποσπαστούν από τον κύριο όγκο και να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος, μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως μετάσταση. Όταν προσβάλουν υγιή ιστό σε άλλα σημεία του σώματος, συνεχίζουν να διαιρούνται και να αναπτύσσονται. Αυτές οι δευτερεύουσες θέσεις είναι γνωστές ως μεταστάσεις και οι καρκίνοι που προκύπτουν είναι γνωστοί ως μεταστατικοί.
Τέλος, οι «προκαρκινικοί όγκοι» περιγράφουν μία κατάσταση που περιλαμβάνει μη φυσιολογικά κύτταρα τα οποία μπορεί (ή είναι πιθανό) να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Οι διαφορετικοί τύποι του καρκίνου
Ο καρκίνος μπορεί να ταξινομηθεί ανάλογα με τον τύπο του κυττάρου από το οποίο ξεκίνησαν. Έτσι, προκύπτουν πέντε βασικοί τύποι καρκίνου:
* Καρκίνωμα: προκύπτει από τα επιθηλιακά κύτταρα (τα κύτταρα του τοιχώματος διαφόρων οργάνων του σώματος). Τα καρκινώματα μπορεί να εισβάλουν στους περιβάλλοντες ιστούς και όργανα και να κάνουν μετάσταση στους λεμφαδένες και σε άλλες περιοχές του σώματος. Οι πιο κοινές μορφές καρκίνου σε αυτή την ομάδα είναι ο καρκίνος του μαστού, του προστάτη, του πνεύμονα και του παχέος εντέρου.
* Σάρκωμα: τύπος κακοήθους όγκου των οστών ή των μαλακών ιστών (λίπος, μυς, αιμοφόρα αγγεία, νεύρα και άλλοι συνδετικοί ιστοί που υποστηρίζουν και περιβάλλουν τα όργανα). Οι πιο κοινές μορφές σαρκώματος είναι το λειομυοσάρκωμα, το λιποσάρκωμα και το οστεοσάρκωμα.
* Λέμφωμα και Μυέλωμα: πρόκειται για καρκίνους που ξεκινούν στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Το λέμφωμα είναι καρκίνος του λεμφικού συστήματος, που διατρέχει όλο το σώμα και συνεπώς μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε. Το μυέλωμα (ή πολλαπλό μυέλωμα) ξεκινά από τα πλασματοκύτταρα, έναν τύπο λευκών αιμοσφαιρίων που παράγουν αντισώματα για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της λοίμωξης. Αυτός ο καρκίνος μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του κυττάρου να παράγει αποτελεσματικά αντισώματα.
* Λευχαιμία: είναι ένας καρκίνος των λευκών αιμοσφαιρίων και του μυελού των οστών. Υπάρχουν αρκετοί υποτύποι, ωστόσο οι πιο κοινοί είναι η λεμφοκυτταρική λευχαιμία και η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία.
* Καρκίνοι του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού: είναι γνωστοί ως καρκίνοι του κεντρικού νευρικού συστήματος. Μερικοί είναι καλοήθεις ενώ άλλοι μπορούν να αναπτυχθούν και να εξαπλωθούν.

Τα στάδια του καρκίνου και το Διεθνές Σύστημα Ταξινόμησης
Στην ογκολογία, αξιοποιούνται συστήματα ταξινόμησης με βάση την έκταση της νόσου, για την αξιολόγηση της σοβαρότητας και της εξέλιξης των καρκινικών παθήσεων. Ο προσδιορισμός του σταδίου αποτελεί σημαντικό μέρος της διάγνωσης, καθώς θέτει τις βάσεις και για τη φροντίδα των ασθενών. Το πιο γνωστό σύστημα ταξινόμησης, είναι η ταξινόμηση TNM. Μόλις γίνει γνωστό και κατανοητό το στάδιο του καρκίνου, λειτουργεί συχνά ως βάση για να αποφασισθεί η κατάλληλη θεραπεία και η πρόγνωση για κάθε ασθενή.
Η ταξινόμηση TNM επικεντρώνεται στην ανατομική έκταση του όγκου και προσδιορίζεται αξιολογώντας τις ακόλουθες κατηγορίες:
* T – περιγράφει το μέγεθος του κύριου (πρωτοπαθούς) όγκου
* N – περιγράφει εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στους κοντινούς λεμφαδένες
* M – περιγράφει εάν ο καρκίνος έχει κάνει μετάσταση (εξάπλωση από τον πρωτοπαθή όγκο σε άλλο μέρος του σώματος).

Αιτίες ανάπτυξης καρκίνου
Πολλοί είναι οι παράγοντες εκείνοι που έχουν ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη καρκίνου. Ενώ ορισμένοι παράγοντες δεν μπορούν να τροποποιηθούν, περίπου το ένα τρίτο των περιπτώσεων καρκίνου μπορεί να προληφθεί με τη μείωση των αιτιών εκείνων που έχουν να κάνουν με τη συμπεριφορά και τη διατροφή.

Παράγοντες κινδύνου που μπορούν να τροποποιηθούν:
* Αλκοόλ: Τα στοιχεία δείχνουν ότι όσο περισσότερα αλκοολούχα ποτά καταναλώνουν οι άνθρωποι τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου.
* Υπερβολικό πάχος ή παχυσαρκία: Το υπερβολικό βάρος έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης 12 διαφορετικών καρκίνων.
* Διατροφικές συνήθειες: Οι διατροφικές συνήθειες που περιλαμβάνουν υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένου κρέατος και αλατισμένων τροφίμων, περιορισμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, έχουν αντίκτυπο στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, ιδιαίτερα του παχέος εντέρου, του ρινοφάρυγγα και του στομάχου.
* Φυσική δραστηριότητα: Η τακτική σωματική άσκηση δεν βοηθάει μόνο στη μείωση του σωματικού λίπους και των κινδύνων καρκίνου που συνδέονται με αυτό, αλλά μπορεί να βοηθήσει και στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού και του ενδομητρίου.
* Κάπνισμα: Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει τουλάχιστον 80 διαφορετικές καρκινογόνες ουσίες. Όσο περισσότερο καπνίζει κάποιος, όσο νεότερος ξεκινάει το κάπνισμα και όσο περισσότερο συνεχίζει να καπνίζει, τόσο αυξάνεται περαιτέρω ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου. Επί του παρόντος, ο καπνός ευθύνεται για περίπου το 22% των θανάτων από καρκίνο.
* Ιοντίζουσα ακτινοβολία: Στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες περιλαμβάνεται το ραδόνιο, οι ακτίνες Χ ή γ και άλλες μορφές ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας. Η παρατεταμένη και απροστάτευτη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία από τον ήλιο, τους ηλιακούς λαμπτήρες και το σολάριουμ, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μελάνωμα και κακοήθειες του δέρματος.
* Κίνδυνοι στο χώρο εργασίας: Οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία χημικών βαφών έχει βρεθεί ότι έχουν υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου της ουροδόχου κύστης. Ο αμίαντος επίσης, είναι μια πολύ γνωστή αιτία καρκίνου στο χώρο εργασίας.
* Λοίμωξη: Περίπου το 70% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας προκαλούνται από λοιμώξεις από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ενώ ο καρκίνος του ήπατος και το λέμφωμα Non Hodgkin μπορεί να προκληθούν από τον ιό της ηπατίτιδας Β και C και τα λεμφώματα συνδέονται με τον ιό Epstein-Barr. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι άτομα που έχουν λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, αναπτύσσουν φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του στομάχου.

Παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου που δεν μπορούν να τροποποιηθούν:
* Ηλικία: Όσο περισσότερο ζουν οι άνθρωποι, τόσο μεγαλύτερη είναι η έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες και τόσο περισσότερος χρόνος υπάρχει για να συμβούν γενετικές αλλαγές ή μεταλλάξεις στα κύτταρά τους.
* Καρκινογόνες ουσίες: Μεταλλάξεις ή αλλαγές στο γονίδιο, όπως βλάβη ή απώλεια, μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο συμπεριφοράς αυτού του κυττάρου, καθιστώντας το πιο πιθανό να είναι καρκινογόνο.
* Γενετικοί παράγοντες: Μερικοί άνθρωποι δυστυχώς γεννιούνται με γενετικά κληρονομικό υψηλό κίνδυνο για συγκεκριμένους καρκίνους (γνωστό και ως γενετική προδιάθεση). Αυτό δεν σημαίνει ότι η ανάπτυξη καρκίνου είναι εγγυημένη, αλλά μια γενετική προδιάθεση κάνει την ασθένεια πιο πιθανή.
* Ανοσοποιητικό σύστημα: Τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ορισμένους τύπους καρκίνου. Αυτό περιλαμβάνει άτομα που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνων και παίρνουν φάρμακα για την καταστολή του ανοσοποιητικού τους συστήματος, καθώς και άτομα που έχουν HIV ή AIDS ή άλλες παθολογικές καταστάσεις που μειώνουν την ανοσία.

Ενδείξεις και συμπτώματα
Τα συμπτώματα ποικίλλουν και εξαρτώνται από το πού εντοπίζεται η ασθένεια. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα βασικά σημεία και συμπτώματα που πρέπει να προσέξετε.
* Ασυνήθιστα εξογκώματα ή πρήξιμο. Τα καρκινικά εξογκώματα είναι συχνά ανώδυνα και μπορεί να αυξηθούν σε μέγεθος καθώς ο καρκίνος εξελίσσεται.
* Βήχας, δύσπνοια ή δυσκολία στην κατάποση. Να είσαστε προσεκτικοί με τα επίμονα επεισόδια βήχα, την δύσπνοια ή τη δυσκολία στην κατάποση.
* Αλλαγές στην εντερική λειτουργία. Να είσαστε προσεκτικοί με αλλαγές στις συνήθειες του παχέος εντέρου, όπως δυσκοιλιότητα και διάρροια ή/και αίμα στα κόπρανα.
* Ξαφνική αιμορραγία. Σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνεται αιμορραγία από τον κόλπο, την πρωκτική οδό ή αίμα που βρίσκεται στα κόπρανα, στα ούρα ή κατά τον βήχα.
*Ανεξήγητη απώλεια βάρους. Θα πρέπει να είσαστε προσεχτικοί με μεγάλη, ανεξήγητη και ακούσια απώλειας βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα (π.χ. μερικούς μήνες).
* Κόπωση. Υπερβολική κούραση και έντονη έλλειψη ενέργειας. Βέβαια, εάν η κόπωση οφείλεται σε καρκίνο, τα άτομα έχουν συνήθως και άλλα συμπτώματα.
* Πόνος. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για ανεξήγητο ή συνεχή πόνο ή πόνο που έρχεται και φεύγει.
* Νέες ελιές ή αλλαγές σε ελιές. Προσέξτε αλλαγές στο μέγεθος, το σχήμα ή το χρώμα τους, καθώς και αν έχουν αποκτήσει κρούστα ή αιμορραγούν ή στάζουν.
* Επιπλοκές κατά την ούρηση. Περιλαμβάνει την ανάγκη να ουρήσετε επειγόντως, πιο συχνά ή να μην μπορείτε να πάτε όταν χρειάζεται ή αισθάνεστε πόνο κατά την ούρηση.
* Ασυνήθιστες αλλαγές στο στήθος. Προσέξτε για αλλαγές στο μέγεθος, το σχήμα ή την αίσθηση, καθώς και για αλλαγές στο δέρμα ή πόνο τοπικά.
* Απώλεια όρεξης. Αίσθημα πείνας λιγότερο από το συνηθισμένο, για παρατεταμένο χρονικό διάστημα.
* Πληγή ή έλκος που δεν επουλώνεται. Σε αυτή την περίπτωση συμπεριλαμβάνονται σπυράκια, επώδυνα τραύματα ή έλκη στο στόμα.
* Καούρα ή δυσπεψία. Επίμονη ή επώδυνη καούρα ή δυσπεψία.
* Έντονες νυχτερινές εφιδρώσεις. Προσέξτε τις πολύ έντονες νυχτερινές εφιδρώσεις.

Μπορεί ο καρκίνος να προληφθεί;
Πάνω από το ένα τρίτο όλων των καρκίνων μπορεί να προληφθεί, εάν μειωθεί η έκθεση του ατόμου σε παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξής τους, όπως ο καπνός, η παχυσαρκία, η σωματική αδράνεια, οι λοιμώξεις, το αλκοόλ, η ρύπανση του περιβάλλοντος, οι παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία και η ακτινοβολία.
Επιπλέον, η πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου μπορεί να είναι αποτελεσματική μέσω του εμβολιασμού κατά του ιού της ηπατίτιδας Β (HBV) και του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), συμβάλλοντας στην προστασία από τον καρκίνο του ήπατος και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αντίστοιχα.

Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης
Ορισμένοι καρκίνοι μπορούν να εντοπιστούν έγκαιρα, γεγονός που βοηθά στη βελτίωση των πιθανοτήτων για επιτυχή θεραπευτικά αποτελέσματα, συχνά με χαμηλότερο κόστος και με λιγότερες (ή λιγότερο σημαντικές) παρενέργειες για τους ασθενείς. Υπάρχουν τεστ που βοηθούν στην έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του στόματος και αναπτύσσονται περαιτέρω εξετάσεις για άλλους καρκίνους. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας για καθοδήγηση σχετικά με τις εθνικές συστάσεις σχετικά με τους εμβολιασμούς, τις εξετάσεις και τους προληπτικούς ελέγχους και φροντίστε να κλείσετε άμεσα το ραντεβού σας.

Διαχείριση και θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο του καρκίνου και το σημείο στο οποίο βρίσκεται, το μέγεθος του και εάν έχει εξαπλωθεί, καθώς και από τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς. Οι γενικοί τύποι θεραπειών περιλαμβάνουν: χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία, ορμονοθεραπεία, ανοσοθεραπεία και γονιδιακή θεραπεία.

Μετά τη θεραπεία τι;
Ο οδηγός επιβίωσης ασθενών με καρκίνων στιάζει στην υγεία και στα σωματικά, ψυχολογικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα που επηρεάζουν τους ανθρώπους μετά το τέλος της κύριας θεραπείας για τον καρκίνο. Μάλιστα, συμπεριλαμβάνονται τόσο τα άτομα που μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας τους δεν πάσχουν πλέον τη νόσο, όσο και τα άτομα που συνεχίζουν να λαμβάνουν θεραπεία για τη μείωση του κινδύνου επανεμφάνισης καρκίνου, καθώς και τα άτομα με καλά ελεγχόμενη νόσο και λίγα συμπτώματα τα οποία λαμβάνουν θεραπεία για τη διαχείριση του καρκίνου ως χρόνιας νόσου.

Η φροντίδα επιβίωσης περιλαμβάνει θέματα που σχετίζονται με τη μετέπειτα φροντίδα, τη διαχείριση παρενεργειών της θεραπείας που αργούν να εμφανιστούν, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ψυχολογική και συναισθηματική υγεία. Επιπλέον, περιλαμβάνει μελλοντική αντικαρκινική θεραπεία όπου αυτή εφαρμόζεται. Τα μέλη της οικογένειας, οι φίλοι και οι φροντιστές του ασθενή με καρκίνο, θα πρέπει επίσης να θεωρούνται μέρος της εμπειρίας επιβίωσης.

Πόσα γνωρίζετε για την ανακουφιστική φροντίδα;
Η ανακουφιστική φροντίδα εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια του «ταξιδιού» του ασθενούς, από τη διάγνωση έως τη θεραπεία ή το τέλος της ζωής του και έχει σχεδιαστεί για να ανακουφίζει τα συμπτώματα και να βελτιώνει την ποιότητα ζωής ενός ασθενούς με καρκίνο. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ανταποκριθεί σε ανησυχητικά συμπτώματα, όπως ο πόνος, καθώς και για τη μείωση ή τον έλεγχο των παρενεργειών από τις θεραπείες. Σε προχωρημένα στάδια καρκίνου, η ανακουφιστική φροντίδα μπορεί να βοηθήσει κάποιον να ζήσει περισσότερο ή και να ζήσει άνετα, ακόμα και αν δεν μπορεί να θεραπευτεί.
Η ομάδα που αναλαμβάνει την ανακουφιστική φροντίδα μπορεί να αποτελείται από ειδικούς γιατρούς και νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, εθελοντές και άλλους επαγγελματίες υγείας, όπως διαιτολόγους, φυσιοθεραπευτές και συμβούλους.

Protothema.gr