Το Αρχοντικό των Μπενιζέλων: Ένα θησαυρός ιστορίας στην καρδιά της Αθήνας

Από Λίνα Σιμοπούλου
Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης. Σίγουρα, όμως, έχει περάσει πολύ λιγότερος καιρός από τότε που περπάτησες στην οδό Αδριανού στην Πλάκα, τον δρόμο που, ακόμη κι αν δε το γνωρίζουν πολλοί, φιλοξενεί ένα μοναδικό αρχοντικό, το παλαιότερο σπίτι των Αθηνών.

Ο λόγος για το Αρχοντικό των Μπενιζέλων, την επιβλητική κατοικία και τυπικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής της προεπαναστατικής Αθήνας. Πρόκειται για ένα μοναδικό κτίριο, που αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο αστικό κειμήλιο της πόλης μας.

Λογικό αν σκεφτεί κανείς πως το εν λόγω οίκημα, που ανεγέρθηκε πιθανότατα στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα, ανήκε στην αριστοκρατική οικογένεια του Άγγελου Μπενιζέ­λου, της συζύγου του Συρίγης Παλαιολογίνας και της κόρης του, Ρεβούλας Μπενιζέλου, όπως ήταν το κοσμικό όνομα της οσίας Φιλοθέης, μιας εξέχουσας προσωπικότητας της εποχής, που έζησε στον χώρο αυτό ενώ κατά την τουρκοκρατία οργάνωσε και μοναστήρι.

Μιλάμε για την περίοδο που οι αριστοκρατικές οικογένειες συνήθιζαν να επισφραγίζουν την ισχύ τους χτίζοντας τέτοιου είδους «φρουριακά» κτίρια με ψηλούς μαντρότοιχους συνήθως σε προνομιούχες περιοχές, όπως η Πλάκα. Οι κατοικίες αυτές ονομάζονταν κονάκια και το Αρχοντικό των Μπενιζέλων αποτελεί το μόνο της συγκεκριμένης τυπολογίας που έχει επιβιώσει στην Αθήνα, στο οποίο είναι ενσωματωμένα όλα τα στοιχεία των τοπικών παραδόσεων.

Σήμερα, το ιστορικό οίκημα συνιστά ένα επισκέψιμο μουσείο, το οποίο έχει καταφέρει να διατηρήσει στο μέγιστο βαθμό τα στοιχεία εκείνα που αποτυπώνουν την αυθεντικότητα αλλά και την πλούσια ιστορία του.

Κάθε γωνιά στο εσωτερικό του μαρτυρά την αίγλη του παρελθόντος και μας προετοιμάζει για ένα ταξίδι στο χρόνο, όπου θα εξερευνήσουμε βήμα-βήμα την πλούσια ιστορία της παλαιάς Αθήνας.

Ανάμεσα στους αρχαιολογικούς θησαυρούς του επιβλητικού, διώροφου αρχοντικού με τη στοά, το λιθόκτιστο ισόγειο και την ξύλινη ανωδομή, ξεχωρίζει το πανέμορφο χαγιάτι, οι αυλές, το πηγάδι και τα πιθάρια, με την κατασκευή τους να χρονολογείται κατά τη βυζαντινή περίοδο.

Στο ισόγειο ή κατώγι, ο επισκέπτης θα αντικρίσει σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που, όπως συνηθιζόταν στα αρχοντόσπιτα εκείνης της εποχής, αναφέρονται στην οικιακή οικονομία του σπιτιού ή σε οικονομικές δραστηριότητες.

Εδώ επιβιώνουν και τα μεγάλα πιθάρια που χρονολογούνται από τους βυζαντινούς χρόνους και χρησίμευαν για την αποθήκευση σιτηρών, λαδιού και οίνου, καθώς και ένα σύστημα από πατητήρια και δοχεία για τον μούστο, στοιχεία που αναδεικνύουν τον χαρακτήρα της προεπαναστατικής αρχοντικής κατοικίας και τεκμηριώνουν τη διαχρονική ιστορία του χώρου.

Στην εσωτερική αυλή, η αρχαιολογική υπηρεσία ανακάλυψε ένα κομμάτι υστερορωμαϊκού τείχους, χτισμένο το 267 μ.Χ., με σκοπό να προστατέψει την περιοχή του οικισμού στα βόρεια της Ακρόπολης, ενώ για αιώνες θα λειτουργήσει ως ο μοναδικός και εσωτερικός οχυρός περίβολος της πόλης. Στο ίδιο μέρος υπάρχει ακόμη πηγάδι και στο πλάι της σκάλας νιπτήρας, κατασκευές που συνδέονται με τη διασφάλιση του νερού για οικιακές ανάγκες.

Ο εξαιρετικά λεπτομερής και καλαίσθητος όροφος της αστικής κατοικίας, που αποτελούσε και τον κύριο χώρο διαβίωσης, διαρθρώνεται σε οντάδες (δωμάτια για όλες τις καθημερινές δραστηριότητες) και χαγιάτι, ένα ανοιχτό πέρασμα προς τα δωμάτια, που λειτουργούσε σαν καθιστικό. Στο αρχοντικό των Μπενιζέλων υπάρχουν δύο οντάδες, ο χειμερινός με τζάκι και ο καλοκαιρινός, στους οποίους διακρίνουμε πληθώρα στοιχείων αρχιτεκτονικής της οθωμανικής περιόδου.

Σήμερα, το αρχιτεκτονικό και ιστορικό μνημείο ανήκει πλέον στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών.

www.athensmagazine.gr