Πέμπτη , 28 Μαρτίου 2024
Breaking News
Ακολουθήστε μας στο facebook

Αφιέρωμα στα  80 χρόνια από τη μάχη της Ομβριακής (29-30/11/1942) και στην εκτέλεση των 10 πατριωτών στην Παπατράχη (1/12/1942).

Του φιλόλογου Χρήστου Νιάνιου, δημοτικού συμβούλου, επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης Δομοκού

Τον Ιούνη του 1944, στη σύνταξη του περιοδικού της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ της Ρούμελης «Ο Μηνιάτικος Αντάρτης», έφτασε ένας ογκώδης φάκελος με εκτενές ημερολόγιο που συνοδευόταν με ένα γράμμα.

Προερχόταν από τον Καπετάνιο του 42ου Συντάγματος Νάκο Μπελή ο οποίος, ύστερα από μια μικρή εισαγωγή με τα βιογραφικά του στοιχεία, αναφερόταν στην πορεία και τις ενέργειες του τάγματος Δομοκού του ΕΛΑΣ με καπετάνιο τον ίδιο και πολιτικό επίτροπο τον Γιώργο Χουλιάρα (Περικλή), ξεκινώντας από τις τελευταίες μέρες του Νοέμβρη του 1942. Μέρος αυτού του ημερολογίου του Νάκου Μπελή δημοσιεύτηκε σε έξι συνέχειες στην εφημερίδα «Ρίζος της Δευτέρας», αρχής γενομένης από το φύλλο της Δευτέρας 3 Φλεβάρη 1947.

Είναι γνωστό απ’ τη βιβλιογραφία ότι η ηγεσία του νεοσύστατου τότε ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον πρωτοκαπετάνιο Άρη Βελουχιώτη, είχε πάρει απόφαση την άνοιξη με καλοκαίρι του 1942 να κάνει ο ΕΛΑΣ εμφάνιση στα χωριά με τους αντάρτες του , για να αναθαρρήσει ο κόσμος, να πιστέψει στην αναγκαιότητα και στη δύναμη της Αντίστασης απέναντι στους κατακτητές, να αντιληφθεί τη σημασία της και να πυκνώσει τις γραμμές του με περισσότερους μαχητές αντάρτες.
Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και η πορεία του τάγματος Δομοκού του ΕΛΑΣ όπως την περιγράφει ο καπετάνιος του Νάκος Μπελής στο ημερολόγιό του,το οποίο για πρώτη φορά βγαίνει στη δημοσιότητα.

Παραθέτω ένα τμήμα του όπως το δημοσίευσε η εφημερίδα , χωρίς διορθώσεις στο κείμενό της:

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΡΙΖΟΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ»
Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 1947
Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΠΕΛΗΣ

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ 1942-44

«…Στις 24 Νοεμβρίου1942 ξεκινήσαμε από την Ρεντίνα με κατεύθυνση προς το Σμόκοβο. Μόλις φτάσαμε αυτού έβγαλα μια διαταγή στους εργάτες, που κόβανε ξύλα για τους Ιταλούς, λέγοντάς τους να εγκαταλείψουν αμέσως τη δουλειά αυτή κι’ αφού μοιράσουνε τα κάρβουνα στον πληθυσμό να σκορπιστούν ο καθένας στο χωριό του. Η διαταγή μου εκτελέστηκε γρήγορα και με μεγάλη προθυμία από τους εργάτες.

Ύστερα συνεχίζοντας το δρόμο μας τραβήξαμε κατά το Ψηλό Κοτρώνι κι από κει περάσαμε στο Δερελί.(Η εφημερίδα από λάθος αντί για Δερελί γράφει Δεμερλί). Τις δυο μέρες που παραμείναμε αυτού καλέσαμε τους κατοίκους σε συγκέντρωση και τους μιλήσαμε για την ανάγκη του απελευθερωτικού αγώνα. Ο ενθουσιασμός των Δερελιωτών δεν λέγονταν. Μας περιποιήθηκαν και με το παραπάνω και μας ενίσχυσαν με μια ομάδα από 6 Δερελιώτες, που επικεφαλής τους είτανε ο Νικόλαος Καρκάνης ( Νικηφόρος).
Από το Δερελί φύγαμε στις 27 Νοεμβρίου και την άλλη μέρα φτάσαμε στην Καϊτσα. Αυτού συναντήσαμε το γερμανό στρατιώτη Οσκάρ που μαζύ μ’ έναν άλλον συνάδελφό του και με μερικές γυναίκες είχαν πάει στην Καϊτσα για μαύρη αγορά.
Μόλις οι Γερμανοί μας είδανε τα χάσανε και παραδόθηκαν αμέσως. Ύστερα συγκεντρώσαμε τον πληθυσμό και μιλήσαμε στους κατοίκους, που με μεγάλο ενθουσιασμό ήρθαν για να μας φέρουν όσα όπλα είχαν κρυμένα. Στη συγκέντρωση αυτή αποφασίσαμε να μοιράσουμε στις άπορες οικογένειες το καλαμπόκι της συγκέντρωσης και το υπόλοιπο να το επιστρέψουμε στους ιδιοκτήτες του και συνάμα λύσαμε όλες τις διαφορές που υπήρχαν μεταξύ των κατοίκων. Μόλις τέλειωσε η συγκέντρωση στείλαμε το συναγωνιστή Λυκούργο μαζύ με τον νεοσύλλεκτο Νικηφόρο και 8 αντάρτες στο Μασλί , όπου κάνανε το ίδιο: Καλέσανε το χωριό και μοιράσανε, όπως και στην Καϊτσα το καλαμπόκι της συγκέντρωσης στους φτωχούς. Όταν οι συναγωνιστές μας γυρίσανε το βράδυ κινήσαμε για την Άνω Αγόριανη. Αυτού ορκίσαμε το πρωί τους νεοσύλλεκτους αντάρτες, κάψαμε τα χαρτιά της συγκέντρωσης του καλαμποκιού που τα κρατούσε ένας Έλληνας ανθυπολοχαγός και του κάναμε δριμύτατες παρατηρήσεις. Σύγχρονα διατάξαμε τον υπεύθυνο της συγκέντρωσης του καλαμποκιού στην Κάτω Αγόριανη Αθ. Πατρά να μοιράσει αμέσως το καλαμπόκι και να σηκωθεί να φύγει.
Τη νύχτα στις 29 Νοεμβρίου μας ειδοποίησαν πως η διαταγή μας είχε εκτελεστεί και φύγαμε για την Ομβριακή. Το πρωί (30 Νοέμβρη 1942) καλέσαμε τον πληθυσμό σε συγκέντρωση και στρατολογήσαμε 20 νέους αντάρτες, που τους ορκίσαμε αμέσως και τους όπλισε το χωριό.
Θα ’θελε δυο ώρες πια να βραδιάσει, όταν ξαφνικά είδαμε μπροστά μας μια διμοιρία από 45 Ιταλούς που συνοδεύονταν από 10 χωροφύλακες με οδηγό το Λάκη Αλαμάνη, ντυμένο υπαξιωματικό της καραμπινιερίας. Επειδή η αντάρα (ομίχλη) ήταν πολύ δυνατή, τα φυλάκιά μας δεν τους αντελήφθησαν κι οι Ιταλοί προχώρησαν ανενόχλητοι με τον οδηγό προς το χωριό. Φτάνοντας στην άκρη του χωριού χωρίστηκαν σε τρεις φάλαγγες για να μας ζώσουν.

Μα εμείς, έχοντας υπ όψη μας πάντα ότι μπορούσε να συμβεί ένα τέτοιο πράμα, είχαμε το νου μας. Γι αυτό και είχα διατάξει πως κι αν ακόμα τα φυλάκιά μας βλέπανε να έρχονται Ιταλοί έπρεπε να τους αφήσουν να περάσουν και να τους χτυπήσουν από πίσω σπρώχνοντάς τους προς το χωριό.
Σύγχρονα είχαμε κανονίσει να βρίσκεται ο πληθυσμός συγκεντρωμένος για κάθε ενδεχόμενο στο ίδιο μέρος του χωριού κι εγώ έχοντας μαζί μου δυο αντάρτες και με 5-6 συναγωνιστές της οργάνωσης είχαμε πιάσει το καφενείο του Διονύση Φερεντίνου. Μα όπως είπα τα φυλάκιά μας δεν αντελήφτηκαν τους Ιταλούς λόγω της αντάρας. Έτσι, εντελώς ξαφνικά τους είδαμε να φτάνουν 50 μέτρα από το καφενείο. Μερικοί χωριανοί άρχισαν να το βάζουν στα πόδια φωνάζοντας : Ιταλοί ! Ιταλοί !
Κι αμέσως Ιταλοί και χωροφύλακες άρχισαν να βάζουν με πυρά ομαδόν στο καφενείο. Οι δυο αντάρτες μου, ο Ηρακλής Κουβάρας απ’ το Δερελί του Δομοκού και ο Μάρκος (Κρητικός) τα χάσανε προς στιγμή. Μα αμέσως κι όλας συνήλθαμε και πιάσαμε τα παράθυρα από τα πλάγια, αρχίζοντας να πυροβολούμε.

Οι Ιταλοί βλέποντας να συναντούν αντίσταση κοντοστάθηκαν και δυο απ’ αυτούς, ξεχωρίζοντας από τους άλλους, τρέξανε στη δυτική πλευρά του καφενείου για να ρίξουνε χειροβομβίδες στα παράθυρα. Ο Μάρκος όμως τους μυρίστηκε και πυροβολώντας σκότωσε τον έναν. Ο άλλος βλέποντας το σύντροφό του να πέφτει το ’βαλε γρήγορα στα πόδια και χάθηκε. Ο Ηρακλής, πολεμώντας κι αυτός κοντά μου, από την πλευρά της πόρτας του καφενείου είδε πέντε Ιταλούς να προσπαθούνε να μας ζώσουν. Και σκοπεύοντας σκότωσε έναν και τραυμάτισε έναν άλλον. Ο Ιταλός τραυματίας έσκουζε, ενώ ο άλλος δεν πρόλαβε ούτε οχ να φωνάξει.

Τα πυρά των Ιταλών ξαφνικά σταμάτησαν να έρχονται καταπάνω μας. Βλέποντας να έχουν δυο νεκρούς και έναν τραυματία οπισθοχώρησαν βιαστικά κι άρχισαν να ταμπουρώνονται για να σωθούν. Τότε ο συν. Ιωάννης Κ. Πανάρας της πολιτικής οργάνωσης Ομβριακής, βγήκε από το καφενείο κι άρπαξε το όπλο και τις μπαλάσκες του σκοτωμένου Ιταλού. Όταν τα πυρά των Ιταλών άρχισαν να αραιώνουν δίνω τη διαταγή στους αντάρτες μου:
– Πάμε να φύγουμε. Ελάτε κοντά μου.
Τρέχοντας για να φύγουμε οι Ιταλοί άρχισαν να μας χτυπάν από την πλευρά της εκκλησίας. Μα πηδώντας ένα τοίχο οι αντάρτες κάνανε αριστερά και γω δεξιά.
Υποχωρούμε ανταλλάζοντας πυροβολισμούς με τους Ιταλούς από αγκωνάρι σε αγκωνάρι. Τέλος πηδώ σ’ ένα σπίτι και παίρνω το στενό. Βγαίνοντας απ’ αυτού οι Ιταλοί με μυρίζονται κι αρχίζουν να με χτυπούν.
Μπροστά μου έτρεχε ένας πολίτης που ’ταν κουτσός, ο Γρηγόρης Χατζόπουλος. Οι σφαίρες βρίσκουν αυτόν και τον ρίχνουν νεκρό. Τότε ο συν. Πανάρας, που όπως είπα άρπαξε το όπλο του σκοτωμένου Ιταλού, καλύπτει την υποχώρησή μου και σκοτώνει έναν απ’ αυτούς. Οι άλλοι τρομοκρατημένοι γυρνάνε πίσω.
Έτσι τα καταφέρνω και βγαίνω στη συνοικία Παπαράχη που ’ναι το ψηλότερο μέρος του χωριού. Μόλις φτάνω αυτού αρχίζω να σφυρίζω και να φωνάζω τους 45 αντάρτες μου που ήτανε στα φυλάκια έξω από το χωριό. Η διαταγή που δίνω είναι η εξής:
– Πολιορκήστε το χωριό προφυλακτικά. Οι Ιταλοί βρίσκονται μέσα.
Τη στιγμή που φωνάζω τρεις Ιταλοί με πυροβολούν από το καμπαναριό της εκκλησιάς.
Αμέσως κι όλας έφτασε ο καπετάν Δράκος με 12 αντάρτες του. Τον διατάζω:
– Επιτεθείτε αραιωμένοι. Οι Ιταλοί βρίσκονται στα σπίτια της πλατείας.
– Εμπρός ! φωνάζει ο καπετάν Δράκος στους άντρες του και προχωρεί για να περάσει ένα ρέμα για να βγει στη συνοικία Κοτζάμπαση.
Προχωρώντας ο καπετάν Δράκος με τους αντάρτες του αραιωμένους δέχεται όλα τα πυρά των Ιταλών. Μα αυτός δεν απαντά σα να μη συμβαίνει τίποτα. Με άλματα προσπαθεί να περάσει το ρέμα και να βγει στο Κοτσάμπαση. Το ίδιο κάνω και γω προχωρώντας με δυο αντάρτες. Αυτό συνεχίστηκε ώσπου πλησιάσαμε τους Ιταλούς.
Λίγο αργότερα κατόρθωσα επιτέλους να πλησιάσω με τους δυο αντάρτες μου τους Ιταλούς στα 150 μέτρα και να τους στριμώξω κοντά σ ένα χωριάτικο φούρνο. Ένας Ιταλός, κρυμμένος πίσω από μια μουριά, ανάμεσα στην εκκλησιά και το καφενείο του Φερεντίνου, με πυροβολεί επίμονα με το λιανοτούφεκο. Εννιά φορές μέτρησα τις σφαίρες του να σφυρίζουν στ’ αυτιά μου. Μα μόλις καλύφτηκα κάπου αντιπυροβολώ και τον τραυματίζω.
Χτυπημένος ο Ιταλός αρχίζει να σκούζει ιταλικά. Το μόνο που καταλαβαίνω απ’ τις φωνές του είναι η λέξη: «Μαρεσάλο»!

Το πάθημα του Ιταλού γρήγορα έγινε μάθημα για τους συντρόφους του.
Το βάζουν στα πόδια και προσπαθούν να φύγουν έξω απ’ το χωριό.

Τώρα οι αντάρτες μου έχουν πλησιάσει τους Ιταλούς και τους χτυπούνε σε όλα τα γύρω σπίτια της πλατείας. Αυτού είδα και για πρώτη μου φορά να τρέχει το αίμα από το ένα πάτωμα και να περνά στο άλλο. Ήταν το αίμα ενός Ιταλού που τον χτυπήσανε στο διώροφο σπίτι του Αντώνη Παπαποστόλου. Κυκλώσαμε το σπίτι και προφυλαγμένοι στο διπλανό καλέσαμε τους Ιταλούς να παραδοθούν. Μα αυτοί, σαν απάντηση μας ρίχνουνε χειροβομβίδες από τα παράθυρα. Εμείς τους πυροβολούμε μα δε μπορούμε να τους χτυπήσουμε. Μερικοί πολίτες που φτάσανε με προφυλάξεις κοντά μας λένε:
– Οι Ιταλοί φύγανε για το Δομοκό. Μόνο αυτοί οι τρεις που βρίσκονται στου Παπαποστόλου μείνανε. Απ’ αυτούς ο ένας είναι λαβωμένος και θα πεθάνει.
Δίνω εντολή στους αντάρτες μου να μαζέψουν τον οπλισμό των σκοτωμένων Ιταλών και ό τι άλλο μπορούσαν και τραβάμε να ερευνήσουμε τα χαμηλά σπίτια. Μα αυτή τη δουλειά την κάνω με προφύλαξη. Η ζωή του αντάρτη είναι ακριβή.
Στο μεταξύ έχουν φτάσει και οι υπόλοιποι αντάρτες μου από τα φυλάκια. Στην έρευνα που κάναμε αποφεύγαμε ν’ ανοίξουμε τα κλεισμένα σπίτια. Σε δυο ανοιχτά βρήκαμε τις στολές τριών ελλήνων χωροφυλάκων. Για να σωθούν είχαν φορέσει πολιτικά και στρίψανε. Ο ένας μάλιστα απ’ αυτούς, μη βρίσκοντας πρόχειρο ανδρικό σακάκι, είχε φορέσει τη μάλλινη μπόλκα (ζακέτα) μιας γριάς.
Όταν τελειώσαμε την έρευνα δίνω διαταγή να φέρουν τους δυο γυλιούς με τους δυναμίτες για να τινάξουμε το σπίτι του Παπαποστόλου, για τους Ιταλούς που δεν παραδίνονταν. Μα ο Παπαποστόλου μαζί με πολλούς άλλους χωριανούς με παρακαλούν να μην χαλάσω το σπίτι για δυο βρωμοϊταλούς. Σεβάστηκα την θέληση των πολιτών και δεν το τίναξα.

Την ώρα που νύχτωνε φανήκανε απέναντι στο δημόσιο δρόμο να έρχονται από τη Λαμία 5-6 αυτοκίνητα, ρίχνοντας πράσινες και κόκκινες φωτοβολίδες. Ένας αντάρτης μου δίνει αναφορά:
– αρχηγέ, έρχονται αυτοκίνητα ρίχνοντας πράσινες και κόκκινες φωτοβολίδες.

Η παραμονή μας στην Ομβριακή δεν είχε πια κανένα σκοπό. Διατάζω συγκέντρωση και αναχώρηση για την Πάνω Αγόριανη».

Οι Ιταλοί έφυγαν για Δομοκό, αλλά την άλλη μέρα, 1η Δεκέμβρη, ήρθαν δυνάμεις τους από Λαμία και Δομοκό, συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους του χωριού στην πλατεία, διάλεξαν δέκα παλικάρια και τα εκτέλεσαν στην τοποθεσία Παπατράχη, όπου σήμερα βρίσκεται μνημείο αφιερωμένο στη θυσία τους. Αυτοί ήταν οι:

Κωνσταντίνος Πανάρας, Αθανάσιος Μακαρές, Κωνσταντίνος Καραούσος, Ιωάννης Παπαϊωάννου, ο αδερφός του Δημήτριος Παπαϊωάννου, Αθανάσιος Φαράντος, Ιωάννης Ρίζος, Κωνσταντίνος Θέος, Ανδρέας Μόσχος και Ηλίας Ντάλλας από την Άνω Αγόριανη. Η θηριωδία των Ιταλών ολοκληρώθηκε με το κάψιμο κάποιων σπιτιών κατά την αναχώρηση.

Μετά απ’ αυτό το συμβάν ο ΕΛΑΣ συνέθεσε τους ακόλουθους στίχους, που διεκτραγωδούσαν όσα συνέβησαν:

«Ομβριακή πανέμορφη, που ήσουν όλο κέφι,

σαν τι κακό που έπαθες στο τέλος του Νοέμβρη.

Του Αντριός ξημέρωσε, μην είχε ξημερώσει,
καραμπινιέροι Δομοκού με τον προδότη Λάκη
ήρθαν για να συλλάβουνε τον καπεταν-Γιαννάκη.
Όταν εμπήκαν στο χωριό, είχε πυκνή αντάρα,
ο Νάκος τους κατάλαβε, τους έκανε μαντάρα.
Την άλλη μέρα το πρωί, ενίσχυση μεγάλη,

μες στο χωριό εμπήκανε ωσάν ανθρωποφάγοι,

βάλαν φωτιές στις εκκλησιές, σε σπίτια κι αχυρώνες.
Σε μια ραχούλα του χωριού τα πολυβόλα στήσαν,
δέκα λεβέντες διαλεχτούς στο αίμα τους βουτήξαν.
Κλαίνε μανούλες κι αδερφές, γυναίκες τα παιδιά τους,
τρέχουν και αγκαλιάζουνε τα άψυχα κορμιά τους.»

Η δοτή κυβέρνηση του Τσολάκογλου και τα ντόπια όργανά της , που συνεργάζονταν με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς, προσπάθησαν, μετά την εκτέλεση των πατριωτών, να ρίξουν την ευθύνη – όπως και σε εκατοντάδες άλλες περιπτώσεις – όχι στους Ιταλούς φασίστες κατακτητές που την πραγματοποίησαν αλλά στον ΕΛΑΣ και στον καπετάνιο του Νάκο Μπελή προσωπικά ,στη γνωστή λογική ότι ,αν ο ΕΛΑΣ δεν ερχόταν στο χωριό και δεν αντιστεκόταν δεν θα γινόταν η εκτέλεση.
Όσοι και σήμερα – ευτυχώς πολύ λίγοι- αποδέχονται αυτή την ανιστόρητη και ηττοπαθή λογική ξεχνούν ότι ποτέ στην ιστορία καμία επανάσταση, κανένας αγώνας των λαών δεν προχώρησε, χωρίς τη θυσία αθώων και ανυπεράσπιστων ανθρώπων, γιατί όλοι οι κατακτητές και οι δυνάστες, πολύ περισσότερο οι Ιταλοί φασίστες και οι ναζί χρησιμοποιούσαν στο έπακρο τη μέθοδο των αντιποίνων για να κρατούν τους λαούς καθηλωμένους και να μην επαναστατούν για την εκδίωξή τους.
«…Νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί
Με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί…» .
( Κεμάλ, ποίηση Ν. Γκάτσος, μουσική Μ. Χατζηδάκις)

Η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού επέλεξε την Αντίσταση απέναντι στο φασισμό και το ναζισμό – παρά το μεγάλο κόστος της – κι όχι τη συνεργασία μαζί τους. Γι αυτό και δημιούργησε το ΕΑΜ τον ΕΛΑΣ και την ΕΠΟΝ που καθοδήγησαν τον αντιφασιστικό αγώνα του μέχρι την εκδίωξή τους από τη χώρα.

Τιμή και δόξα στους αντάρτες του ΕΛΑΣ που πήραν μέρος στη μάχη της Ομβριακής και σε όλους τους αγωνιστές της Εθνικής μας Αντίστασης.

Τιμή και δόξα στα 10 παλικάρια που έπεσαν απ’ το φασιστικό βόλι στην Παπατράχη και το αίμα τους ήταν «Λευτεριάς Λίπασμα» για να θεριέψει και να καρπίσει η Αντίσταση του λαού μας.

Πηγές:
1. Εφημερίδα «Ρίζος της Δευτέρας» 3 και 10 Φλεβάρη 1947, από το Ιστορικό Αρχείο του ΚΚΕ
2. 2 . Το βιβλίο «Εγώ είμαι ο Νάκος ο Μπελλής καμάρι της Ομβριακής», της Τ.Ε Φθιώτιδας του ΚΚΕ, εκδ. Σύγχρονη Εποχή 2017.

Δομοκός 28/11/2022

 

Εγγραφείτε στο κανάλι μας στο You Tube

Δες επίσης

Χρ. Σταϊκούρας για στελέχη του ΚΚΕ σχετικά με την ΛΑΡΚΟ: “Έχουν πάρει διαζύγιο με την πραγματικότητα και την αλήθεια”

  «Τα ψέματα έχουν κοντά ποδάρια», σημείωσε ο λαμιώτης Υπουργός για όσα ειπώθηκαν Για ψευδείς …

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *