Καθώς η στάθμη της θάλασσας σε όλο τον κόσμο ανεβαίνει, τα νερά της Ισλανδίας μειώνονται

Καθώς η στάθμη της θάλασσας σε όλο τον κόσμο ανεβαίνει, τα νερά της Ισλανδίας μειώνονται -και κατευθύνονται στην άλλη πλευρά του πλανήτη.

Το να φέρουν μια καλή ψαριά στο σπίτι γίνεται όλο και πιο δύσκολη υπόθεση για τους ψαράδες σε ένα ισλανδικό χωριουδάκι. Την ώρα που μεγάλο μέρος του κόσμου ανησυχεί για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και την κάλυψη της γης από νερό, η ισλανδική κοινότητα εδώ έχει το αντίθετο πρόβλημα: η στάθμη της θάλασσας πέφτει.

Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του CNN, οι λιμνοθάλασσες που περιβάλλουν το χωριό Höfn γίνονται πιο ρηχές και δυσκολότερες στην πλοήγηση. Οι παλίρροιες έχουν ολοένα και λιγότερη ορμή από ό,τι παλιά, με αποτέλεσμα το κανάλι από το οποίο περνούν τα ψαροκάικα να γεμίζει σιγά σιγά με ιζήματα.

Παγετώνας Jakobshav στη Γροιλανδία / Φωτογραφία: AP
«Όταν τα μεγάλα πλοία έρχονται εντελώς φορτωμένα με καπελάνους ή ρέγγα, οι καρίνες τους θα είναι αρκετά κοντά στον πυθμένα. Υπάρχει λοιπόν αυξημένος κίνδυνος να χτυπήσουν στον βυθό, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε διαρροές στο κύτος, οικονομικές απώλειες ή ακόμα και ναυάγιο. Οι περίπου 60 άνδρες που εργάζονται στα πλοία είναι όλοι ντόπιοι. Η ιδέα ενός ναυαγίου είναι τρομακτική», δήλωσε ο Þorvarður Árnason, διευθυντής του ερευνητικού κέντρου του Πανεπιστημίου της Ισλανδίας στο Höfn.

Το χωριό στη σκιά του μεγαλύτερου παγόβουνου της Ισλανδίας
Το Höfn βρίσκεται στη σκιά του μεγαλύτερου παγόβουνου της Ισλανδίας, του Vatnajökull. Για αιώνες, το τεράστιο βάρος του Vatnajökull συμπίεζε το έδαφος από κάτω του. Όμως, η υπερθέρμανση του πλανήτη κάνει αυτούς τους πάγους και τους παγετώνες να λιώνουν τώρα πιο γρήγορα από ποτέ τα τελευταία 200 χρόνια. Καθώς εξαφανίζονται, το έδαφος κυριολεκτικά παίρνει ύψος.

Η προέλευση του ονόματος της Ισλανδίας δεν αποτελεί μυστήριο, καθώς περίπου το ένα δέκατο της χώρας καλύπτεται από παγετώνες. Όμως η Αρκτική βιώνει την πιο δραματική άνοδο της θερμοκρασίας στον κόσμο και ως αποτέλεσμα, η Ισλανδία χάνει πλέον περίπου 10 δισεκατομμύρια τόνους πάγου κάθε χρόνο, σύμφωνα με τη NASA. Με αυτόν τον ρυθμό, οι πάγοι στην Ισλανδία θα μπορούσαν να έχουν εξαλειφθεί μέχρι το 2200.

Οι μετρήσεις GPS δείχνουν ότι το έδαφος στο Höfn ανεβαίνει έως και 1,7 εκατοστά ετησίως. Όσο πιο κοντά βρίσκεται η γη στον παγετώνα που λιώνει, τόσο πιο γρήγορη είναι η άνοδος -στα 20 περίπου λεπτά με το αυτοκίνητο προς τα βόρεια, το έδαφος ανεβαίνει έως και 3,8 εκατοστά κάθε χρόνο.

Στο Höfn, ο Árnason παρακολουθεί τις εξελίξεις με ανησυχία. Το χωριό είναι συνδεδεμένο με την αλιεία και οι περισσότερες οικογένειες εκεί εξαρτώνται από αυτήν. Εάν τα σκάφη δεν μπορούν να μπουν, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η οικονομική καταστροφή δεν είναι μακριά.

Η βαρύτητα «ρίχνει» τη στάθμη της θάλασσας
Αλλά υπάρχει ένας ακόμη λόγος που η στάθμη της θάλασσας γύρω από την Ισλανδία πέφτει: η βαρύτητα. Το γρήγορο λιώσιμο των παγετώνων και το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας προκαλούν άνοδο της στάθμης της θάλασσας στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, προσθέτοντας τεράστιους όγκους νερού στον ωκεανό.

Αλλά αυτή η άνοδος δεν είναι ομοιόμορφη. Η Γροιλανδία και τα εδάφη γύρω από αυτήν, όπου το λιώσιμο είναι μεγαλύτερο, αντιμετωπίζουν στην πραγματικότητα πτώση της στάθμης της θάλασσας, και όχι μόνο εξαιτίας του φαινομένου της ανόδου του εδάφους.

Οτιδήποτε έχει μάζα έχει τη δική του βαρύτητα. Όσο μεγαλύτερο είναι, τόσο περισσότερη βαρύτητα έχει.

«Το στρώμα πάγου είναι τόσο βαρύ που τραβάει τον ωκεανό προς το μέρος του, λόγω της βαρύτητας. Αλλά αν το στρώμα αυτό λιώσει, η έλξη αρχίζει να εξασθενεί και το νερό απομακρύνεται. Όσο πιο μακριά βρίσκεται ένα σημείο από το στρώμα πάγου, τόσο περισσότερο νερό συγκεντρώνεται εκεί», εξηγεί ο Thomas Frederikse, μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο Εργαστήριο Jet Propulsion της NASA.

Οι επιστήμονες της NASA εκτιμούν ότι εάν η μέση στάθμη της θάλασσας παγκοσμίως ανέβει κατά 1 μέτρο -που οφείλεται εν μέρει στο λιώσιμο των πάγων στη Γροιλανδία- στην πραγματικότητα θα έπεφτε κατά 20 εκατοστά γύρω από την Ισλανδία. Αυτό συμβαίνει επειδή βρίσκεται τόσο κοντά στη Γροιλανδία, όπου λαμβάνει χώρα αυτή η βαρυτική αλλαγή.

Και ενώ το λιώσιμο των πάγων της Ισλανδίας θα παίξει ρόλο στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας σε παγκόσμιο επίπεδο, συγκρατεί μια μικροσκοπική ποσότητα νερού σε σύγκριση με τα μεγαλύτερα στρώματα πάγου στον κόσμο.

Εάν έλιωναν όλοι οι παγετώνες στην Ισλανδία, η μέση στάθμη της θάλασσας στον κόσμο θα αυξανόταν κατά 1 εκατοστό. Από την άλλη πλευρά, η Γροιλανδία και η Ανταρκτική έχουν αρκετό πάγο για να οδηγήσουν σε καταστροφικές επιπτώσεις. Αν έλιωνε όλη η Γροιλανδία, θα πρόσθετε 7,5 μέτρα στην παγκόσμια στάθμη της θάλασσας. Αντίστοιχα, η Ανταρκτική έχει αρκετό πάγο για να αυξήσει τη στάθμη της θάλασσας κατά σχεδόν 60 μέτρα, αν έλιωναν τα πάντα εκεί.

Το λιώσιμο των πάγων ευθύνεται για περίπου τα δύο τρίτα της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στον κόσμο. Αλλά η κλιματική αλλαγή πλήττει τους ωκεανούς μας με ακόμα έναν τρόπο.

Τα αέρια του θερμοκηπίου και η διαστολή των ωκεανών
Καθώς από την ανθρώπινη δραστηριότητα εκπέμπονται περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου -κυρίως με την καύση ορυκτών καυσίμων όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο για ενέργεια- αυξάνεται και η θερμοκρασία της θάλασσας και αυτή η επιπλέον θερμότητα κάνει τον ωκεανό να διαστέλλεται.

Όταν το νερό ζεσταίνεται, τα μόριά του κινούνται πιο γρήγορα και απλώνονται περισσότερο, γεγονός που αυξάνει τον όγκο του. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι περίπου το ένα τρίτο της ανόδου της στάθμης της θάλασσας παγκοσμίως μπορεί να αποδοθεί σε αυτή την επέκταση.

Τα πιο πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι ακόμα κι αν ο κόσμος σταματήσει να καίει ορυκτά καύσιμα σήμερα, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα παραμείνει στα τωρινά επίπεδα μέχρι το 2050. Όμως οι μελλοντικές εκπομπές θα έχουν τεράστιες συνέπειες μετά το 2050.

Εάν ο κόσμος θερμανθεί κατά 3 έως 4 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα επίπεδα προ της εκβιομηχάνισης, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η μέση άνοδος της στάθμης της θάλασσας παγκοσμίως θα μπορούσε να φτάσει τα 70 εκατοστά μέχρι το τέλος του αιώνα, απειλώντας τη βιωσιμότητα της ανθρώπινης ζωής σε ορισμένα μέρη. Η άνοδος της θερμοκρασίας είναι ήδη στους 1,2 βαθμούς Κελσίου.

Οι πάγοι που λιώνουν στον Ατλαντικό «πνίγουν» τα νησιά στον Ειρηνικό
Καθώς οι ψαράδες στο Höfn παλεύουν με τις συνέπειες των πιο ρηχών θαλασσών, οι άνθρωποι στα νησιά Μάρσαλ παρακολουθούν τη θάλασσα γύρω τους να υψώνεται γρήγορα.

Το σύμπλεγμα Μάρσαλ αποτελούνται από πέντε νησιά και 29 ατόλες (κοραλλιογενή νησιά με δακτυλιοειδές σχήμα). Καθώς οι πάγοι λιώνουν στην άλλη πλευρά του πλανήτη σε μέρη όπως η Γροιλανδία και η Ισλανδία, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας που προέκυψε ανάγκασε τους ανθρώπους εδώ να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους και να σκεφτούν το μέλλον τους με έναν πιο υπαρξιακό τρόπο.

«Δεν υπάρχουν βουνά, υπάρχει ωκεανός και στις δύο πλευρές και η γη είναι πραγματικά λεπτή και μικρή. Η ακτογραμμή γίνεται όλο και πιο μικρή, είναι μια πραγματική απειλή για τη φυσική ύπαρξη της γης μας», είπε η Kathy Jetn̄il-Kijiner, συγγραφέας και απεσταλμένη για το κλίμα στο Υπουργείο Περιβάλλοντος των Νήσων Μάρσαλ.

Το μέσο υψόμετρο πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας στα νησιά Μάρσαλ είναι μόλις 2 μέτρα. Εδώ, κάθε εκατοστό έχει σημασία.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μέση στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά περισσότερα από 20 εκατοστά από τις αρχές του 20ου αιώνα και έχει επιταχυνθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Από το 1993, το επίπεδο έχει αυξηθεί κατά 2,8 έως 3,6 χιλιοστά, κατά μέσο όρο. Την ίδια στιγμή, στα νησιά Μάρσαλ ισχύει περίπου το διπλάσιο, με άνοδο 7 χιλιοστών, σύμφωνα με μια έκθεση της αυστραλιανής κυβέρνησης για το κλίμα.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας εδώ προκαλεί πλημμύρες, οι οποίες γίνονται όλο και πιο συχνές. Τα κύματα ξεπλένουν τακτικά τα προστατευτικά φράγματα που περιβάλλουν την ακτή. Οι δρόμοι πλημμυρίζουν πιο συχνά. Το πόσιμο νερό μολύνεται. Καταστρέφονται τα προς το ζην. Η Jetn̄il-Kijiner λέει ότι η απειλή μιας πλημμύρας υπάρχει πάντα στο μυαλό των ανθρώπων.

Είναι μια συνεχής υπενθύμιση της υπαρξιακής απειλής που αντιμετωπίζει αυτό το έθνος από την κλιματική αλλαγή και ότι χρειάζονται νέα εργαλεία για να προσαρμοστούν γρήγορα.

Έσχατη λύση η μετανάστευση για τους κατοίκους των νησιών Μάρσαλ
Μια κοινή μελέτη μεταξύ της κυβέρνησης των νησιών Μάρσαλ και της Παγκόσμιας Τράπεζας περιέγραψε τις επιλογές της χώρας, από την κατασκευή θαλάσσιων τειχών έως την ανόρθωση της γης και την ανύψωση κτιρίων. Οι πιο ριζοσπαστικές απαντήσεις περιλαμβάνουν τη δημιουργία νέων ολόκληρων νησιών και, ως έσχατη λύση, τη μετανάστευση.

«Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση. Απλώς πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι ότι μπορεί να χρειαστεί να στηρίξουμε τη γη, μπορεί οι άνθρωποι να χρειαστεί να φύγουν από την εργασία τους και να πάνε σπίτι, ώστε να μπορούν να φροντίσουν τα σπίτια και τους κήπους τους επειδή πλημμύρισαν», είπε η Jetn̄il-Kijiner.

Η οικογένειά της, όπως και οι περισσότεροι από αυτούς που κατοικούν στα νησιά, έχτισαν έναν τσιμεντένιο τοίχο για να προστατεύσουν το σπίτι τους από τις συνεχείς πλημμύρες. Το φράγμα που είχαν παλιά, από τσίγκινα πάνελ, δεν ήταν πια αρκετό. Ο νέος τοίχος αντέχει —προς το παρόν.

«Αλλά ποιος ξέρει πόσο καιρό θα λειτουργεί; Οι επιπτώσεις θα συνεχίσουν να είναι εμφανείς επειδή δεν μειώνουμε τις παγκόσμιες εκπομπές όσο γρήγορα θα έπρεπε. Έχει γίνει τόσο σοβαρό που τώρα εξερευνούμε πραγματικά ακραίες επιλογές προσαρμογής, όπως η ανύψωση των νησιών μας, ακόμη και η ανάγκη να χτίσουμε εντελώς νέα νησιά», είπε.

Σύμφωνα με την κοινή μελέτη, το 40% των κτιρίων στην πρωτεύουσα Majuro θα τεθούν σε κίνδυνο εάν η στάθμη της θάλασσας ανέβει κατά 1 μέτρο, με το 96% της πόλης να κινδυνεύει από συχνές πλημμύρες.

«Αυτό είναι εντελώς άδικο. Δεν πρέπει να συμβεί αυτό. Αυτά είναι ακραία μέτρα που θα μας κοστίσουν δισεκατομμύρια δολάρια, όλα εξαιτίας ενός γεγονότος στο οποίο δεν έχουμε συμβάλει καθόλου», κατέληξε η Jetn̄il-Kijiner.

www.iefimerida.gr