Λουκάς Αποστολίδης: “Διαχείριση υδάτινου δυναμικού και ενέργειας ΑΠΕ”

Διαχείριση υδάτινου δυναμικού και ενέργειας ΑΠΕ
– Ειδικά τέλη 3% παραγωγής ΑΠΕ –

Το περιβάλλον στέλνει διαρκώς μηνύματα για τις σύγχρονες μεγάλες απειλές του πλανήτη. Η κλιματική αλλαγή σωρεύει μεγάλα προβλήματα. Τα διάφορα πρόσωπα προσβολής του περιβάλλοντος (ξηρασία, πυρκαγιές, λειψυνδρία και πλημμύρες) απειλούν τα φυσικά και αστικά οικοσυστήματα.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η διαχείριση του νερού, αποτελούν μείζονα ζητήματα του πλανήτη και ασφαλώς της χώρας μας. Η μεγάλη Στερεά Ελλάδα , από την Αιτωλοακαρνανία εώς την Αττική, φιλοξενεί τεράστια αποθέματα νερού. Έχει πλούσιο φυσικό περιβάλλον με δάση, λίμνες και ποτάμια. Αποτελεί τον κύριο τροφοδότη νερού της Αττικής και όλης της Στερέας περί τα 5,5 εκ του πληθυσμού της χώρας.
Το υδάτινο δυναμικό της Ρούμελης πέραν από την ύδρευση του πληθυσμού της, αρδεύει πλούσιες αγροτικές καλλιεργήσιμες εκτάσεις από το Αγρίνιο , την Κωπαίδα, το Ληλάντειο πεδίο, την Σπερχειάδα, τον κάμπο της Άμφισσας και του Δομοκού, σε 2,4 και πλέον εκ. στρέμματα. Το υδάτινο δυναμικό, τροφοδοτεί το μεγαλύτερο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος της ΔΕΗ στη τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών και άλλων μικρότερων σταθμών.
Έχουμε επανειλλημένα τονίσει ότι οι πολιτικοί και οι πολίτες, η Πολιτεία και η κοινωνία, τα παιδιά μας στα σχολεία πρέπει να αποκτήσουν μία νέα σχέση και στάση ζωής με το περιβάλλον. Πρέπει να δρούμε προληπτικά και όχι πυροσβεστικά πως θα αντισταθούμε και θα προστατευτούμε από τις ασύμμετρες απειλές της φύσης που θα συνεχίσουν να μας απειλούν πιο συχνά και ποιο εντατικά. Τα μέτρα αποκατάστασης και αποζημίωσης των καταστροφών, σε καλλιέργειες υποδομές κ.α είναι πολλαπλάσιααπό την κατασκευή έργων πυροπροστασίας και αντιπλημμυρικών.

Έχουμε περάσει σε εποχή μεγάλης λειψυδρίας μας ενημερώνουν οι επιστήμονες, αλλά και τα ζούμε όλο και συχνότερα. Η ξηρασία, η ανομβρία, η κλιματική αλλαγή απειλούν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις με ερημοποίηση. Κάνουν προβληματική την ύδρευση του μεγάλου αστικού κέντρου της Αττικής που φιλοξενεί το 50% του πληθυσμού. Είναι άξιο απορίας και προχειρότητας, διότι οι κυβερνώντες, κεντρική και περιφερειακή διοίκηση, δεν άντλησαν πόρους από το ταμείο Ανάκαμψης για μεγάλα έργα σχετικά με τη διαχείριση του νερού για άρδευση και ύδρευση. Ο εκσυγχρονισμός και η βελτίωση των υποδομών, και αποζημίωσης για την υγιεινή και οικονομική μεταφορά του πόσιμου νερού, τα εγγειοβελτιωτικά έργα στον πρωτογενή τομέα για την άρδευση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων παραπέμπτονται για το μέλλον κατόπιν βέβαια εορτής αντιλαμβάνονται ότι θα πούμε το νερό, νεράκι. Πρίν 2-3 χρόνια οι διοικούντες προσπάθησαν και πάλι να ιδιωτικοποιήσουν τη διαχείριση του δικτύου του νερού. Να αποκλείσουν ακόμα και την ΕΥΔΑΠ από τη συμμετοχή σε διαγωνισμούς που αφορούσαν τις υποδομές και το δίκτυο του νερού. Ευτυχώς η δικαιοσύνη (ΣτΕ)έβαλε φραγμό και οι κυβερνώντες νομοθέτησαν ότι το νερό είναι δημόσιο αγαθό!!!

Το θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε και οι σχετικές οδηγίες υποχρέωσαν τα κράτη – μέλη, παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, να θεσμοθετήσουν ανταποδοτικό τέλος στις τοπικές κοινότητες και τους καταναλωτές. Έχω πολλάκις γράψει για την ορθολογική και δίκαιη διαχείριση του νερού. Εδώ και αρκετά χρόνια προσπαθώ να αποδοθούν ανταποδοτικά τέλη από μονάδες ΑΠΕ. Από το 1966 η ΔΕΗ εκμεταλλεύεται με υδροηλεκτρικούς σταθμούς χωρίς να καταβάλει το παραμικρό ειδικό τέλος. Οι ΟΤΑ και το Δίκτυο λιμνών για την προστασία και την τοπική ανάπτυξη, κεντρικοί φορείς ΚΕΔΚΕ – ΤΕΕ – Περιφέρειες, αγωνίσθηκαν για τη δίκαιη διαχείριση και εκμετάλλευση του νερού από παραγωγή ενέργειας, ΑΠΕ. Η υπόθεση έφθασε εώς την επιτροπή ανταγωνισμού στην Ε.Ε, αλλά ‘έως αύριο’ τα σπουδαία. Αρμόδιοι υπουργοί και ΔΕΗ ήταν διαρκώς αρνητικο,ί θαρρείς και το δημόσιο αγαθό του νερού άνηκε μονάχα στους ίδιους, για την χορήγηση οποιουδήποτε ειδικού τέλους.

Στις αρχές του χρόνου έστειλα εκ’νέου σχετικό υπόμνημα προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος και τη ΔΕΗ και τους υπενθύμισα την υποχρέωση τους για το ανταποδοτικό τέλος βάση της οδηγίας 2001/77/ΕΚ ΤΟΥ Ε.Κ και Σ «για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας» και τον ν. 3468/2006. Στο άρθρο 25 παρ 1. Θεσμοθετήθηκε νομοθετικά το ειδικό τέλος 3% για τους ΟΤΑ της περιοχής.
Ουδεμία όμως εφαρμογή της διάταξης ιδιαίτερα στη ΔΕΗ. Νέα νομοθετική ρύθμιση με το άρθρο 87 του ν.4964/2022, επανέλαβε την υποχρέωση στους παραγωγούς ΑΠΕ για χορήγηση ετήσιου ειδικού τέλους 3% της παραγόμενης υδροηλεκτρικής ενέργειας, για τους ΟΤΑ και τους καταναλωτές. Ορίζονται δε οι σχετικές διαδιακασίες επιμερισμού και χορήγησης του ειδικού τέλους από συγκεκριμένη επιτροπή που θα λειτουργούσε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Πέρασαν δύο χρόνια χωρίς εφαρμογή των νόμων. Ενημερώθηκα και μίλησα με Δημάρχους και καταναλωτές για να διεκδικήσουν δικαστικά το ειδικό τέλος. Ζήτησα με την επιστολή μου από τον Υπουργό και τη Διοίκηση της ΔΕΗ να εκπληρώσουν την υποχρέωση τους. Για να ενημερώσω το Π.Σ Στερεάς και άλλους ΟΤΑ, όπου λειτουργούν υδροηλεκτρικοί σταθμοί. Απάντηση ουδεμία και ως εκ θαύματος (ανάγκα και οι θεοί πείθονται) μετά από 2 χρόνια και μερικούς μήνες εκδόθηκε υπουργική απόφαση από τους αρμόδιους Υπουργούς Εσωτερικών και Περιβάλλοντος για εφαρμογή του αρθ. 87 ν.4964/2022.

Καλιο αργά παρά ποτέ. Η ισχύς όμως της υπουργικης απόφασης ( ΑΠ ΥΠΕΝ/ΔΑ ΕΕΚ/86389/2479 6-8-2024) «αρχίζει από την δημοσίευση της στην εφημερίδα της κυβερνήσεως». Δηλαδή μεταθέτει την ισχύ του νόμου, δύο χρόνια μετά. Βάσιμα ισχυριζόμαστε ότι ο νόμος και το άρθρο 87 ισχύει από το 2022. Συνεπώς δικαίως και εύλογα ΟΤΑ και καταναλωτές θα αναζητήσουν την αναδρομική ισχύ της υπουργικής απόφασης από την δημοσίευση του νόμου 4964/2022. Και όπως έχω ενημερώσει ορισμένους ΟΤΑ σε περίπτωση μη αναδρομικής καταβολής του ειδικού τέλους 3% επί της παραγώμενης ενέργειας ΑΠΕ, από το 2022 οφείλουν δύνανται και δικαστικά να τα διεκδικήσουν με απόλυτη βεβαιότητα. Εξάλλου για πολλά χρόνια οι παραγωγοί ΑΠΕ δεν χορηγούσαν κανένα ανταποδοτικό τέλος και δεν θα πέσει ο προϋπολογισμός τους ‘’έξω’’, δεν θα φτωχύνουν!!
Στην προκειμένη περίπτωση με την ισχύ του ν. 4964/2022 όλοι οι παραγωγοί ΑΠΕ οφείλουν να εκπληρώνοουν την υποχρέωση τους, ως ελάχιστο αντίδορο, ειδικό τέλος για την τοπική ανάπτυξη και την ελάφρυνση των καταναλωτών, όταν η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος έχει βάλει ‘’φωτιά’’ στα νοικοκυριά.

Είναι σημαντική η ρύθμιση στο άρθρο 2 της υ.α παρ 3 όπου ορίζει ότι: « Στη περίπτωση μη εμπρόθεσμης καταβολής των ποσών που αντιστοιχούν στο ειδικό τέλος από τους παραγωγούς, ΔΑΠΕΕΠ υποχρεούται να προβείστις ακόλουθες ενέργειες:

Α. Να διαγράψει τον Σταθμό από το μητρώο στα ΑΠΕ

Β.Να ενημερώσει το Ελληνικό χρηματιστήριο Ενέργειας Α.Ε

Γ. Να ενημερώσει το Ελληνικό χρηματιστήριο Ενέργειας Α.Ε

Δ. Να διεκδικήσει τα οφειλόμενα ποσά

Σημαντικές αυτές οι ποινικές κυρώσεις.

Η ν.α ορίζει τις διαδικασίες παροχής, επιμερισμούτου ειδικού τέλους 40% στους καταναλωτές και 60% ΟΤΑ για έργα υποδομών και ανάπτυξης. Οι τοπικές κοινωνίες θα δημιουργήσουν συνθήκες και υποδομές για επιστροφή των νέων στην ύπαιθρο για να ανασχαιτισθεί η ερημοποίηση των χωριών. Ειδικότερα στη μεγάλη Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας – Δυτικής και Ανατολικής όπου οι υδάτινοι πόροι αρδεύουν πάνω από 2,5 εκατομμύρια καλλιεργήσιμες εκτάσεις και 5,5 εκατομμύρια κατοίκους προβάλει εντατικά η ανάγκη δημιουργίας Οργανισμού Διαχείρισης του Νερού, όπως πρόσφατα ανακοίνωσε ο υφυπουργός κ.Τριαντόπουλος για τη Θεσσαλία. Η διαχείριση και εκμετάλλευση του νερού είτε για την παραγωγή ενέργειας, είτε για άρδρευση ή ύδρευση, αποτελεί εθνική επιταγή.

Πρότεινα στο Π.Σ της Στερεάς να αναλάβει σχετικές πρωτοβουλίες, να οργανώσει ένα επιστημονικό συνέδριο σχετικά με την διαχείριση του νερού, από κοινού με τις Περιφέρειες Δυτικής Στερεάς και Αττικής. Από τη λίμνη Τριχωνίδα, τα Κρεμαστά, τη λίμνη του Μόρνου, την Υλίκη και Παραλίμνη, εώς την λίμνη του Μαραθώνα προβάλλει επιτακτική, εθνική ανάγκη να διαμορφωθεί ένα στρατηγικό σχέδιο διαχείρισης των υδάτινων πόρων με τη συμμετοχή των αρμόδιων Υπουργείων, την ΕΥΔΑΠ, των επιστημονικών – ερευνητικών κέντρων, της ΤΑ, των Περιφερειών και ασφαλώς όλων των οργανώσεων που έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες προστασίας και εκμετάλλευσης των λιμνών. Το Συνέδριο για τη διαχείριση του νερού στη Στερεά θα επισημαίνει αφενός τις τρέχουσες ανάγκες, αλλά και την αναγκαιότητα μελέτης εμπεριστατομένης και σχεδιασμού 50ετίας.

Η Ελλάδα και η Στερεά έχουν νερά, αρκεί η Πολιτεία να κάνει τα απαραίτητα έργα. Επείγοντα έργα υποδομής για αντιπλημμυρικά έργα πρόνοιας,συλλογής και αποθήκευσης του νερού σε μικρά φράγματα. Σύγχρονες υποδομές, δίκτυα για την προστασία της ποιότητας του νερού, καταπολέμησης της σπατάλης και βέβαια της επάρκειας του νερού. Τα εγγειοβελτιωτικά έργα για την άρδευση των πεδινών εκτάσεων είναι απαραίτητα για την οικονομική διαχείριση του νερού και παράλληλα, για την τόνωση και την ενίσχυση της πρωτογενούς παραγωγής. Στους μεγάλους κάμπους της χώρας, ειδικότερα της Στερεάς Ελλάδας όπου και οι αναφορές μας, κανένα μεγάλο εγγειοβελτιωτικό έργο δεν έχει γίνει ούτε προγραμματισθεί.

Α. Σήμερα η εξουσία ‘’τρομάζει’’ τον κόσμο με την απειλή της λειψυδρίας, αλλά κατόπιν εορτής. Παρακολουθώ τις δημόσιες συζητήσεις, που έχουν έτοιμες λύσεις: Μεγάλος και μακρύς αγωγός από Κρεμαστά στη τεχνητή λίμνη του Μόρνου να λύσουμε για 30 χρόνια το πρόβλημα της ύδρευσης της Αττικής. Ταυτόχρονα νέο χαράτσι στα τιμολόγια του νερού. Το επόμενο βήμα είναι να μπει χαράτσι και για τον αέρα που αναπνέουμε. Φθάνει αυτό; Για την αγροτιά, τον πρωτογενή τομέα εγγειοβελτιωτικά έργα μηδέν. Για αντιπλημμυρικά, συλλογή και αποταμίευση νερού, για καλλιέργεια εκτάσεων , για την καταπολέμηση της σπατάλης του νερού, για τα νησιά μας που υποφέρουν, ποιος είναι ο εθνικός και περιφερειακός σχεδιασμός. Καλώ τη Στερεά, τη Ρούμελη να πάρει πρωτοβουλίες, μαζί με την επιστημονική κοινότητα και τους φορείς.

Β. Να μελετήσουν και να σχεδιάσουν ένα μέλλον επάρκειας του νερού για ενέργεια, ύδρευση και άρδευση. Προσωπικά θα αναλάβω κάθε πρωτοβουλία να γίνει πράξη αυτή η εθνική επιταγή.
Έχω πολλές φορές επισημάνει ότι το περιβαλλοντικό πρόβλημα και η διαχείριση των υδάτινων πόρων αποτελούν κεντρικές προκλήσεις και προτεραιότητες για τη χώρα μας. Η έλλειψη νερού είναι ζήτημα που αφορά τη ζωή μας, την υγεία, την πόση, την άρδευση, την ενέργεια και την παραγωγή αγαθών. Η κεντρική εξουσία ‘’ξύπνησε’’ όταν είδε στον ταμιευτήρα του Μόρνου να μειώνονται οι ποσότητες του νερού (η στάθμη του νερού 30% κάτω), όπως και στον ταμιευτήρα του Μαραθώνα, καθώς στην πτώση των υδάτων της Υλίκης και Παραλίμνης. Το αρμόδιο Υπουργείο, χωρίς σοβαρή μελέτη και σχεδιασμό πέρασε σε ανακοινώσεις μέτρων, που αφορούν τον υδάτινο πλούτοτης Στερεάς χωρίς έστω ΄΄τυπικά΄΄ να καλέσει, να ακούσει τις τοπικές κοινωνίες, χωρίς σοβαρές μελέτες για την αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων στις υποδομές και τα δίκτυα του νερού προς πόση, ενέργεια, άρδευση κα. Εξείγγειλε μέτρα εύκολα στο πόδι. Οι μελέτες θα ακολουθήσουν. Νερό από τον Εύηνο, τα Κρεμαστά στον ταμιευτήρα του Μόρνου και πολλές γεωτρήσεις Σουβάλα, Κωπαίδα.
Από κοντά και το ‘’χαράτσι’’ στα τιμολόγια.Αυξήσεις στο ρεύμα, αυξήσεις και στο νερό και όποιος αντέχει. Όπου φτωχός και η μοίρα του. Έχει καεί από την ακρίβεια στο ρεύμα, τώρα έρχονται και τα νέα τιμολόγια του νερού. Είναι παντελώς πρόχειρες οι ανακοινώσεις και βέβαια κατόπιν εορτής. Για αυτό έσπευσε και ο πρωθυπουργός να διαψεύσει τις αυξήσεις. Προχειρότητα παντού. Την προηγούμενη χρονιά οι κυβερνόντες προσπάθησαν να ανοίξουν την ‘’κερκόπορτα’’ της ιδιωτικοποίησης των δικτύων του νερού.

Το ελάχιστο που πρέπει να κάνουν οι κοινότητες της Στερεάς είναι να απαιτήσουν διαβούλευση με το αρμόδιο υπουργείο, για μελέτες και έργα εγγειοβελτιωτικά που αφορούν τις γεωργικές καλλιέργειες καθώς και για βελτίωση του υδάτινου δυναμικού της Περιφέρειας. Οι πλημμύρες αντί να μας πνίγουν, να συσσωρεύσουμε τα νερά σε ταμιευτήρες, φράγματα όπου είναι δυνατό. Χρειάζονται όμως μελέτες και στρατηγικός, περιφερειακός και εθνικός σχεδιασμός. Η Στερεά ως μεγάλη υδαταποθήκη και υποδοχέας μεγάλων ποταμών, μπορεί και πρέπει να οργανώσει επιστημονικό συνέδριο για τη διαχείριση του νερού στη Στερεά μεστρατηγικό σχεδιασμό για την επόμενη 50ετία. Να απαιτήσει χρηματοδότηση από εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους. Δεν είναι λύσεις οι αυξήσεις των τιμολογίων του νερού σε ένα μεγάλο πληθυσμό που υποφέρει βασανιστικά από την ακρίβεια και τη φτώχεια.
Οι καιροί ού μενετοί.

Λουκάς Αποστολίδης
Δικηγόρος
Πρ. Αντιπρόεδρος Βουλής