“Τα στοιχειωμένα Καμένα Βούρλα”

Το παρακάτω κείμενο μας απέστειλε η κα Πολύμνια Ρέγκου αναφορικά με την επίσκεψη της στα Καμένα Βούρλα.

“Τα στοιχειωμένα Καμένα Βούρλα”

Κάθε πόλη, κάθε χωριό έχει τα στοιχειά του. Συνήθως είναι θρύλοι, δοξασίες, μέρη σκοτεινά ή κτίρια εγκαταλελειμμένα. Υπάρχει όμως μια κωμόπολη, όμορφη, φωτεινή, σύγχρονη και πολύβουη που αν την κοιτάξεις καλύτερα, αν περιδιαβείς στα στενά της, θα ανακαλύψεις απομεινάρια μιας προηγούμενης ζωής. Θα ανακαλύψεις πως μέσα στα όρια της συνυπάρχουν δύο παράλληλα σύμπαντα. Η σημερινή της μορφή και η παλιά της αίγλη.

Η κωμόπολη λέγεται Καμένα Βούρλα κι ήταν κάποτε η πιο γνωστή λουτρόπολη της κεντρικής Ελλάδας.

Περίεργο όνομα, που από μόνο του γεννά διάφορες θεωρίες για την προέλευση του. Λένε πως όταν οι Τούρκοι κατακτητές απείλησαν το χωριό που βρισκόταν εκεί, οι κάτοικοι τρομαγμένοι κρύφτηκαν ανάμεσα στα βούρλα και σώθηκαν. Άλλοι υποστηρίζουν πως προέρχεται από τα Βουρλά, την παραλιακή πόλη κοντά στη Σμύρνη, που οι Τούρκοι έκαψαν ολοσχερώς κατά τη μικρασιατική καταστροφή. Ηθεωρία όμως αυτή δεν ευσταθεί, γιατί το όνομα της κωμόπολης είχε ήδη καθιερωθεί, δέκα χρόνια πριν, από αυτή την τραγωδία. Η επίσημη εξήγηση είναι πως η αποστράγγιση των νερών του έλους και η γενικότερη αποξήρανση της περιοχής, ήταν ο λόγος για την απόλυτα ταιριαστή αυτή ονομασία.

Αυτός ο τόπος λοιπόν, σαν φύγουν οι τουρίστες και χαμηλώσουν τα φώτα της θερινής περιόδου, σαν πέσει η καταχνιά του φθινοπώρου και ο ουρανός βαφτεί με τις θλιμμένες γκρι αποχρώσεις του, αλλάζει μορφή. Αφήνει το ένδοξο του παρελθόν και τις σκιές των παλιών επισκεπτών του να κυριαρχήσουν. Το σκηνικό είναι αληθινό μα μοιάζει βγαλμένο από κάποιο βιβλίο μυστηρίου. Ένα έρημο λούναπαρκ κι από πίσω του το κουφάρι ενός κάποτε επιβλητικού κτιρίου. Ο παγωμένος άνεμος φυσά δυνατά ανάμεσα τους, παίζει παιχνίδια με τα μισογκρεμισμένα παραθυρόφυλλα, γυρνά αργά τη σκουριασμένη ρόδα και κουνά τις λαμαρίνες των άλλων παιχνιδιών, που χάσκουν παραδομένες στο άγγιγμα του. Ο ήχος που ακούγεται ανατριχιάζει και τον πιο ψύχραιμο.

«Μη μείνεις έξω σαν βραδιάσει. Κάτι καραδοκεί.»
«Τι; Όσοι πέρασαν; Όσοι γέλασαν; Όσοι ανακουφίστηκαν από τα ιαματικά λουτρά;»

Μια δύναμη σε καλεί να ψάξεις κι άλλο. Το έρημο κτίριο είναι σα να ζητά να το εξερευνήσεις. Αγνοείς τον δρόμο στα δεξιά. Μοιάζει πολύ σημερινός και δεν έχει κανένα ενδιαφέρον. Προχωράς σε εκείνον που βλέπεις αριστερά. Προσπερνάς το λούναπαρκ, αφήνεις τον παραλιακό δρόμο πίσω σου, κι έρχεσαι ολοένα πιο κοντά στο εντυπωσιακό τσιμεντένιο κουφάρι. Ο αέρας ακούγεται ολοένα πιο δυνατός.

«Συνέχισε. Μη φοβηθείς.»

Η κυκλική του κατασκευή με τα σπασμένα τζάμια σε εκείνη τη μεριά, σε κάνει να σταματήσεις. Κοιτάς. Αντιλαμβάνεσαι πως βλέπεις ένα τοξωτό κλιμακοστάσιο. Στο πλάι, πολυάριθμα δωμάτια με ξύλινα παντζούρια, μεγάλα μπαλκόνια και κλασικά διαχωριστικά. Υπήρξε ξενοδοχείο.Όμορφο πρέπει να ήταν κάποτε. Αναγνωρίζεις επιρροές από το Bauhaus, απλότητα και λειτουργικότητα μαζί. Λίγο πιο κάτω η είσοδος του. Λίγα σκαλοπάτια και μια κάποτε εντυπωσιακή πόρτα. Η μεταλλική κάσα στολίζεται από ένα δικτυωτό κάγκελο στην κορυφή, ενώ στεφανώνεται από μια πορτοκαλί κατασκευή που διατηρεί πεισματικά το χρώμα της. Η φύση οργιάζει ολόγυρα και απειλεί να καταπιεί τους τοίχους.

Ο δρόμος που ανοίγεται μπροστά σου, μοιάζει με πύλη σε μια άλλη διάσταση. Στα αριστερά πυκνή βλάστηση ενώ στα δεξιά μοιάζει να έχει σταματήσει ο χρόνος. Ο άνεμος δημιουργεί ήχους που μοιάζουν με ψίθυρους. Ξεκινά ένα ψιλόβροχο που σου τρυπά την σάρκα.

«Μη φοβηθείς. Συνέχισε.»

Νομίζεις πως πρωταγωνιστείς σε ταινία τρόμου ή φαντασίας. Το δυστοπικό τοπίο σε κάνει να πιστεύεις πως επέζησες μόνο εσύ από κάποια τρομακτική καταστροφή. Βγάζεις το κινητό, σίγουρος πως δε θα έχει σήμα. Η φωτεινή οθόνη σε επαναφέρει στιγμιαία στην πραγματικότητα. Αναζητάς πληροφορίες. Το ξενοδοχείο που μόλις προσπέρασες λεγόταν «Ράδιον», άνοιξε τις πύλες του το 1930 κι έκλεισε τη δεκαετία του 1980. Σύμφωνα με αυτά που διαβάζεις, πιο κάτω θα βρεις το «Θρόνιον», ένα ακόμη εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο. Το διακρίνεις ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση. Στέκει έρημο, αφημένοστον αδυσώπητο ήλιο, την υγρασία και το χιονιά.

Η βροχή σταματά. Ο αέρας δυναμώνει. Η περιέργεια σου όμως είναι πια αχαλίνωτη. Κάτι σου λέει πως η κοινωνία των σκιών δε σταματά εδώ. Τα δυο ξενοδοχεία είναι μόνο προάγγελοι αυτού που έπεται, καλά κρυμμένου στο τέλος της πόλης, τυλιγμένου στο πέπλο της λησμονιάς. Τα βήματα σου σε φέρνουν στην άκρη του δρόμου. Κοιτάς ολόγυρα. Εισπνέεις βαθιά. Μυρίζει βροχή και νοτισμένο χώμα. Το βουνό Κνημίδα μπροστά σου μοιάζει να κατηφορίζει απότομο και καταπράσινο, από το μελαγχολικό ουρανό. Πίσω σου ο Ευβοϊκός, σαλεύει ακούραστα κάτω από το δυνατό άνεμο. Μαγικό μέρος, ευλογημένο από τη φύση.

Ξαφνικά βλέπεις μπροστά σου αυτό που έψαχνες. Η επιβλητική του είσοδος θυμίζει αίθουσα θεάτρου ή πολυτελούς κινηματογράφου.Δύο κατακόκκινες κολώνες μοιάζουν να στηρίζουν την οροφή. Οι ίδιες καγκελωτές δικτυωτές κατασκευές, που είχες πρωτοδεί στο «Ράδιον», είναι τα στολίδια κι αυτού του κτιρίου, ενώ τα τοξωτά τελειώματα μοιάζουν με μικρογραφίες του κλιμακοστασίου του.

Διαβάζεις την επιγραφή στην κορυφή της σφραγισμένης πόρτας, «Υδροθεραπευτήριο Ασκληπιός». Μάλιστα. Αυτό είναι ο άρχοντας της παλιάς λουτρόπολης. Όλα χτίστηκαν για να πλαισιώσουν εκείνο. Ο αρχιτέκτονας το έφτιαξε ξεχωριστό, παντρεύοντας την αρχιτεκτονική του Bauhaus, με το κλασικισμό της Μινωικής Κρήτης. Ναι, οι κόκκινοι τοίχοι και οι πολυάριθμοι λιτοί κίονες, σου θυμίζουν παλάτι στην Κνωσσό. Δε σε τρομάζει η μορφή του. Σε ηρεμεί. Σου φέρνει μνήμες από υδάτινες θεραπείες, άρωμα σαπουνιού και ψυχική γαλήνη. Θες να γυρίσεις το χρόνο πίσω. Να το δεις σε όλη του την αίγλη. Να γίνεις μύστης στην τελετουργία ίασης του σωματικού πόνου. Πόσοι πέρασαν; Πόσοι θεραπευτήκαν; Πόσοι ξαναήρθαν; Είναι εκείνοι που ψιθυρίζουν ανάμεσα στις φυλλωσιές; Παίζει παιχνίδια το μυαλό ή μήπως είναι μαγεμένος πράγματι τούτος εδώ ο τόπος; Ζήλεψε η μοίρα την ομορφιά που του δόθηκε απλόχερα. Εκεί που όλες οι αποχρώσεις του πράσινου σπεύδουν να ενωθούν με το γαλάζιο και το μπλε της θάλασσας, αναβλύζουν ραδιούχες πηγές, ικανές να ανακουφίσουν τους πόνους.

Ο Γεράσιμος Μολφέσης, μεγαλούργησε στο σχεδιασμό του κτιριακού συγκροτήματος. Εκείνος τα σχεδίασε με αγάπη και μαεστρία, γι΄αυτό φαίνονται τόσο ταιριαστά. Τα έργα του έμειναν όρθια να θαυμάζονται ακόμη, τόσα χρόνια μετά το θάνατο του. Μετά το θάνατο κι εκείνης της λαμπρής εποχής.

Όταν στις αρχές του 1930 ανακαλύφθηκαντα ιαματικά νερά εκεί κοντά, τα Καμένα Βούρλα έγιναν πόλος έλξης. Το αποκορύφωμα της δόξας τους, ήταν τη δεκαετία του 1960.

Λένε πως στο «Ράδιον» έμεινε ο βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας AlSaud, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής κι ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Η φήμη της πόλης ταξίδεψε πέρα από τα σύνορα της χώρας. Η παλιά εθνική οδός περνούσε από εκεί κι έτσι, ακόμη κι ο απλός κόσμος, που δε μπορούσε να υποστηρίξει την πολυτέλεια της λουτρόπολης, σταματούσε για να «κλέψει» λίγη λάμψη από τη ζωή των αστών.

Σε λίγα χρόνια αυτές οι μνήμες θα σβήσουν. Οι τοίχοι θα καταρρεύσουν κι η φύση θα βρει το τρόπο να αφανίσει ότι θυμίζει ακόμη εκείνη την εποχή. Η λαμπερή λουτρόπολη της Βασιλειάδου, του Αυλωνίτη και του Ρίζου* θα βυθιστεί στη λήθη. Σε θλίβει αυτή η σκέψη. Η ονειροπόληση σου τελειώνει. Τα σύννεφα αραιώνουν κι ένας χλωμός ήλιος φέρνει χρώμα στις ασπρόμαυρες εικόνες.

Επιστρέφεις στο σήμερα. Πρέπει να γυρίσεις πίσω. Ένα κορνάρισμα ακούγεται από μακριά και το κινητό αρχίζει να χτυπά δαιμονισμένα.

Πολύμνια Ρέγκου

*Η ταινία «Ο Κλέαρχος, η Μαρίνα κι ο κοντός», γυρίστηκε σε αυτά τα μέρη.