Fonografos.net Ειδησεογραφικό portal Φθιώτιδας και Κεντρικής Ελλάδας
*Γράφει ο Κώστας Μαστροκώστας
Η Σπερχειάδα υπήρξε το κέντρο και η μάνα για το ξεκίνημα του ένοπλου εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα ενάντια στους κατακτητές.
Τον Μάιο του 42, μετά την ιστορική απόφαση της Επιτροπής Περιοχής του ΚΚΕ στην Λαμία, συγκροτήθηκε η πρώτη αντάρτικη ομάδα του ΕΛΑΣ στην Καλύβα του Στεφανή με αρχηγό τον Πρωτοκαπετάνιο Άρη και πρωτεργάτες τους Σπερχειαδίτες Φώτη Μαστροκώστα ( Θάνο ) και Στέφανο Στεφανή.
Από τότε και μετά η ιστορική Κωμόπολη μπήκε αρκετές φορές στο στόχαστρο των Γερμανών Ναζί που με απανωτές επιδρομές την κατέκαψαν πέντε φορές καταστρέφοντας την σκοτώνοντας αμάχους , καίγοντας ζώα, γεννήματα, εκκλησίες και ότι άλλο έβρισκαν μπροστά τους για να εκφράσουν την λύσσα τους για το ότι η μικρή Πολίχνη δεν έσκυψε το κεφάλι και δεν υποτάχτηκε στους κατακτητές. Την ίδια μοίρα είχαν και τα γειτονικά χωριά όπως η Παλαιοβράχα, η Λευκάδα και άλλα, στα οποία κατακάηκαν κατοικίες, στάβλοι, ζώα, και εκτελέστηκαν επίσης αρκετοί κάτοικοι.
Η πρώτη μεγάλη γερμανική επιδρομή εκδηλώθηκε τον Απρίλιο του 43, σε αντίποινα της εκτέλεσης 11 Γερμανών αξιωματικών και στρατιωτών στην Κολοκυθιά. Οι επιδρομείς, αφού έκαψαν κάποια σπίτια στη Μακρακώμη, έφθασαν και στην έρημη από κατοίκους Σπερχειάδα, πυρπόλησαν λίγα σπίτια και αποχώρησαν. Οι Σπερχειαδίτες, σε όλες τις επιδρομές, εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και κατέφευγαν για ασφάλεια στις πλαγιές του Γουλινά και στα γύρω ορεινά χωριά.
Η Σπερχειάδα ήταν ουσιαστικά το σύνορο και η πύλη της ελεύθερης Ελλάδας στην Ρούμελη γι’ αυτό αναγκαστικά οι κατακτητές σε κάθε εξόρμησή τους από την Λαμία και το Καστρί που είχαν το προχωρημένο τους φυλάκιο έπρεπε να περάσουν από εδώ. Εξάλλου πολύ κοντά, στο Γαρδίκι από τα μέσα του 43 ήταν το κέντρο της Ελεύθερης Ελλάδας, αφού εκεί είχε την έδρα της η 13η Μεραρχία του ΕΛΑΣ, το Τάγμα Θανάτου και πολλές άλλες βοηθητικές υπηρεσίες.
Στις 11 Νοεμβρίου του 43 επίσης, γερμανικό σύνταγμα από τη Λαμία, που είχε προορισμό το Καρπενήσι και αποστολή την αποδιοργάνωση των αντάρτικων ομάδων της Δυτικής Φθιώτιδας και τη συλλογή του οπλισμού των Ιταλών, που είχαν στο μεταξύ παραδοθεί, στο πέρασμά του από τη Σπερχειάδα και τα γύρω χωριά, έκαψε σπίτια και σκότωσε άμαχους.
Το Μάιο του 1944, επίλεκτη γερμανική μονάδα με γερμανοτσολιάδες και επίστρατους μισθοφόρους Μαροκινούς , επιχείρησε αιφνιδιαστική επίθεση στη Μακρακώμη και στη Σπερχειάδα, όπου παρέμεινε λίγες μέρες, προβαίνοντας σε βιαιοπραγίες σε βάρος των λίγων αμάχων που είχαν απομείνει εκεί. Τελικά εκδιώχτηκαν από το 42ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ που κατέφθασε από το Μαυρολιθάρι.
Η μεγαλύτερη και πιο καταστροφική επιδρομή έγινε στις 18 Ιουνίου του 1944, όπου τμήματα 7ου Συντάγματος της 4ης Μηχανοκίνητης Αστυνομικής Μεραρχίας Γρεναδιέρων των SS με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη Karl Schumers, από αυτά που είχαν πάρει μέρος στη σφαγή του Διστόμου στις 10 και της Υπάτης στις 17 , επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά στη Σπερχειάδα, με την υποστήριξη πυροβολικού. Οι Σπερχειαδίτες δεν πρόλαβαν να απομακρυνθούν και κρύφτηκαν στα σπίτια και στα υπόγεια. Ο λόχος των ανταρτών που υπεράσπιζε την κωμόπολη αμύνθηκε μέχρι το μεσημέρι. Όταν έσβησε και η τελευταία εστία αντίστασης, οι Γερμανοί συνέλαβαν όλους σχεδόν τους άντρες και τα γυναικόπαιδα και στη συνέχεια ανατίναξαν και πυρπόλησαν τα περισσότερα σπίτια και κτίρια. Καταστράφηκαν 489 κατοικίες από τις 520 περίπου, οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και της Αγίας Παρασκευής ενώ 32 άμαχοι εκτελέσθηκαν ή κάηκαν μέσα στα φλεγόμενα σπίτια τους κυρίως ηλικιωμένοι. Από θαύμα γλίτωσαν την τελευταία στιγμή και οι τριακόσιοι περίπου αιχμάλωτοι Σπερχειαδίτες που οι Γερμανοί Ναζί τους είχαν συγκεντρώσει στην βόρεια πλευρά της Κωμόπολης για να τους εκτελέσουν. Την ίδια μέρα είχαμε εκτεταμένες καταστροφές στην Παλαιοβράχα και 9 εκτελέσεις αμάχων επίσης ηλικιωμένων που δεν πρόλαβαν να διαφύγουν.
Η τελευταία μεγάλη γερμανική επιδρομή έγινε στις 11-12 Αυγούστου του 44. Οι Γερμανοί με πολυάριθμη και επίλεκτη δύναμη πραγματοποίησαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ευρείας έκτασης σε ολόκληρη τη Δυτική Φθιώτιδα, που κράτησαν περίπου 10 μέρες. Προξένησαν μεγάλες καταστροφές στη Σπερχειάδα και σε πολλά χωριά, κυρίως έκαψαν σπίτια, σοδειές και γεννήματα αποτελειώνοντας ότι είχε απομείνει όρθιο από τις προηγούμενες επιδρομές. Η περιοχή μας απαλλάχτηκε οριστικά από τη γερμανική κατοχή στις 18 Οκτωβρίου του 1944, τη μέρα που οι κατακτητές αποχώρησαν από τη Λαμία.
Από τις επιδρομές αυτές και με το σύνολο των καταστροφών κατά την περίοδο της τριπλής φασιστικής κατοχής της χώρας, η πόλη μας δικαίως εντάσσεται και ανήκει στις μαρτυρικές πόλεις και τόπους με βάση το τίμημα και τον φόρο αίματος που κατέβαλλε, ασχέτως αν το μετεμφυλιακό κράτος της χώρας ουδέποτε ανέδειξε την σκληρή αυτή ιστορική πραγματικότητα για τους Σπερχειαδίτες για λόγους σκοπιμότητας. Η συσκότιση και το θάψιμο της ιστορικής μνήμης απενοχοποιούσε τους θύτες και εξυπηρετούσε την κυρίαρχη πολιτική και ιδεολογική άποψη που ξανάγραφε την ιστορία με όρους μετεμφυλιακής ιστορικής προσέγγισης. Η αποκατάσταση των καταστροφών και δικαίωση των αθώων θυμάτων ποτέ δυστυχώς δεν τέθηκαν με επίσημους όρους από την ελληνική πολιτεία στο γερμανικό κράτος και οι διεκδικήσεις για αποζημιώσεις και την επιστροφή του αναγκαστικού κατοχικού δανείου παραπετάχθηκαν στα συρτάρια των εθνικοφρόνων και μη κυβερνήσεων που προτεραιότητα είχαν να σπιλώσουν την αντίσταση των Ελλήνων πατριωτών και να αποκαταστήσουν ως πατριώτες τους συνεργάτες των κατακτητών και τους κάθε λογής δωσίλογους.
Για την επιχειρούμενη επί πολλά χρόνια προσπάθεια εδραίωσης της λήθης, ευθύνες εκτός της κεντρικής εξουσίας υπάρχουν και βαραίνουν και άλλες συνιστώσες και δομές τοπικής εξουσίας όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι κατά καιρούς εκπρόσωποί της για παράδειγμα που εναρμονιζόμενοι πλήρως με την μπαγκέτα της μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής πολιτικής εξουσίας, ποτέ δεν προσπάθησαν να αναδείξουν πειστικά τις καταστροφές και να διεκδικήσουν τα αυτονόητα. Η ιστορική Καλύβα στην βόρεια πλευρά και το κουφάρι του κατεστραμμένου Αι Νικόλα στη νότια πλευρά της πόλης παραμένουν όμως σαν μακροπρόθεσμη ζωντανή υπενθύμιση για τις πράξεις του παρελθόντος που εγγράφηκαν στο ιστορικό μας υποσυνείδητο σαν παρακαταθήκη και ανεκτίμητη κληρονομιά των φτωχών και ξυπόλητων ξωμάχων της πόλης μας, των πατεράδων και παππούδων μας που δίδαξαν με την στάση τους αδούλωτο φρόνημα και ακέραιο ήθος σε κείνες τις δύσκολες μέρες. Τα δυο αυτά ιστορικά μνημεία όμως υπενθυμίζουν και τα δυο μαζί αλλά και το καθένα με τον δικό του τρόπο ξεχωριστά εκτός της ανεκτίμητης κληρονομιάς που έχουμε και τις παραλείψεις όλων όσων είχαν την θεσμική υποχρέωση να διεκδικήσουν την ιστορική αποκατάσταση και την ηθική δικαίωση της πόλης και των θυμάτων της και δεν το έκαναν…
Η Σπερχειάδα διεκδικεί να χαρακτηριστεί ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΠΟΛΗ [ΒΙΝΤΕΟ]
