“Hackers”: Επέτειος 30 χρόνων για την ταινία που δεν προέβλεψε το μέλλον

Η camp περιπέτεια με την Αντζελίνα Τζολί επένδυσε σε τεχνοφοβικά άγχη που δε γέρασαν καθόλου καλά.

Δε μου έχει δοθεί ακόμα η ευκαιρία για να το εξακριβώσω, αλλά φαντάζομαι πως θα μου ήταν σχετικά δύσκολο να πείσω έναν zoomer πως κάποτε το ίντερνετ δεν ήταν απλώς ένας θαυμαστός καινούριος κόσμος, αλλά μια ενθουσιώδης προοπτική για εάν εναλλακτικό, γεμάτο πρωτοφανείς δυνατότητες, τρόπο ζωής. Υποψιάζομαι πως θα δυσκολευόμουν, διότι σήμερα είμαστε πιο κοντά σε μια cyberpunk δυστοπία τύπου “Νευρομάντη” (Γουίλιαμ Γκίμπσον, εκδ. Αίολος) ή “Matrix” (Λάνα & Λίλι Γουατσόφσκι, 1999), παρά σε μια υπό προϋποθέσεις αναρχική ουτοπία (έπαιζε όντως αυτό) ή έστω, σε ένα περιβάλλον όπου τα πλεονεκτήματα του διαδικτύου χρησιμοποιούνται για να ανατραπούν τα μέσα επιβολής ενός βρικολακιασμένου ύστερου καπιταλισμού για το κοινό καλό (βλ. “Mr. Robot”). Ένας από τους λόγους που θα γινόταν μετ’ εμποδίων αυτή η φιλολογική συζήτηση, είναι γιατί έχουν εξαλειφθεί από το δημόσιο διάλογο οι χάκερς. Αυτή η σχεδόν μυθική “φυλή” ανθρώπων που στα ‘90s και τα ‘00s αποτελούσε εμμονή των ΜΜΕ, τα οποία τους αντιμετώπιζαν με χαρακτηριστική υπερβολή ως σωτήρες και απειλή, ταυτόχρονα. Το σκεφτόμουν αυτό όταν τυχαία, έκατσα να δω… το “Hackers” (1995), μια απολαυστικά camp αμερικανική περιπέτεια που εμπνεόταν ακριβώς από αυτόν τον “μελλοντολογικό” τύπου υποκειμένου που ερχόταν για να σώσει ή να καταστρέψει την ανθρωπότητα.

Σε αντίθεση με τώρα, το Χόλιγουντ της δεκαετίας του ‘90 διέθετε ακόμα την ικανότητα να αφουγκράζεται τα συλλογικά άγχη και τους νέους προβληματισμούς που απασχολούσαν το κοινό, ακόμα και εάν ο τρόπος που εν τέλει τα διαχειριζόταν ήταν ελαττωματικός. Έπιανε τον παλμό ρε παιδί μου… Εν προκειμένω, οι χάκερς συνιστούσαν κάτι εξωτικό, αφού η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου ήταν ελάχιστα εξοικειωμένη με τη χρήση υπολογιστή πόσω δε μάλλον τον προγραμματισμό. Παράλληλα, ένα κομμάτι όσων ασχολούνταν ενεργά με την τεχνολογία έπαιρναν μέρος στο σμίλευμα μιας αντικουλτούρας η οποία, χωρίς απαραίτητα να βρίσκεται πάντα στο κοινωνικό περιθώριο, διεκδικούσε ιδεολογικές ή και πολιτισμικές μεταβολές που δεν ήταν φιλικές προς το κατεστημένο. Όταν στην παραπάνω εξίσωση προστέθηκε και το ίντερνετ, η χρήση του διαδικτύου μετατράπηκε σε έναν τόπο πέρα από τον τυπικό έλεγχο της αγοράς και της κεντρικής εξουσίας (πείτε το όπως θέλετε), όπου όλα ήταν πιθανά. Ενθουσιασμός και αγωνία, δηλαδή, συνυπήρχαν, συναισθηματική κατάστασταση που συνιστά πρόσφορο έδαφος για τον κινηματογράφο.

Ακριβώς αυτό θέλησε να εκμεταλλευτεί ο σεναριογράφος του “Hackers”, Ραφαέλ Μορό, ο οποίος τότε δε δίστασε να πει σε συνέντευξή του στον Observer ότι πίστευε πως οι χάκερς ήταν το επόμενο στάδιο της εξελικτικής διαδικασίας. Τον λες και υπερβολικό… Στην πράξη, ο Αμερικανός δανείστηκε διαφορετικά στοιχεία από την κουλτούρα του χάκινγκ, όπως τις θέσεις του δοκιμίου – σταθμού “Hacker Manifesto” (Λόιντ Μπλάνκενσιπ) και τη χρήση της τεχνολογίας για παράνομες πλην δίκαιες πράξεις, ώστε να φτιάξει ένα σενάριο ψυχαγωγικού φουτουρισμού. Η πλοκή του περιστρέφεται γύρω από ένα “παιδί θαύμα”, όχι τον Τάκη Τσαν, το οποίο αφού ενηλικιώνεται συναντά μια ομάδα έτερων χάκερς με την οποία ανταγωνίζεται, well, στο χάκινγκ. Η δράση τους, βέβαια, αποκτά γρήγορα σοβαρές και ποινικές διαστάσεις, όταν εμπλέκονται στα σκοτεινά σχέδια μιας πετρελαϊκής εταιρείας και των άπληστων διοικούντων της. Στην καρέκλα του σκηνοθέτη βρίσκεται ο Ίαν Σόφτλι που έχει κάνει σαφώς καλύτερες δουλειές (“Τα Φτερά της Αγάπης”, “K-PAX”), ενώ στη διανομή των ηθοποιών συμμετέχει μια αρμαθιά ανερχόμενων, τότε, σταρ όπως οι Τζόνι Λι Μίλερ, Αντζελίνα Τζολί, Μάθιου Λίλαρντ και Τζέσι Μπράνφορντ.

Το εντυπωσιακό με το “Hackers” δεν είναι τόσο στο ότι απέτυχε παταγωδώς να προβλέψει το μέλλον, δεν είναι δα και η πρώτη ταινία που πέφτει έξω, όσο το πώς οραματίστηκε τις “μάχες” μεταξύ προγραμματιστών. Οι ενότητες που οι ήρωες κοντράρονται μεταξύ τους πληκτρολογώντας κώδικα με όλη τους τη δύναμη ή πώς το φιλμ απεικονίζει γραφιστικά έναν ιό που παρεισφρύει σε ένα λογισμικό, φτιάχνουν μερικές ανεκτίμητες και σαφώς αστείες σκηνές που μοιάζουν απόλυτα ξεπερασμένες το 2025. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, προκύπτει μια μοντέρνα μελαγχολία που σχετίζεται με το επιχείρημα της εισαγωγής. Αφού κάτι ακόμα που μοιάζει να έχει παρέλθει, είναι η ελπιδοφόρα(;) πτυχή της δράσης των χάκερς που στόχευε σε μια κάποια αλλαγή, όσο αφελές κι αν, πράγματι, ακούγεται. Σήμερα οι καλύτεροι προγραμματιστές εργάζονται σε πολυεθνικές, συμμετέχουν σε σκιώδεις τεχνικές πολέμου μέσω ψηφιακού σαμποτάζ και εκπαιδεύουν την τεχνητή νοημοσύνη. Ταυτόχρονα, το ίντερνετ έχει μετατραπεί από μέσο διαφυγής σε κάτι από το οποίο προσπαθούμε να απεξαρτηθούμε, με όρους όπως ψηφιακό detox να έχουν παγιωθεί και αρκετούς νέους ανθρώπους να αναζητούν κινητά χωρίς πρόσβαση σε apps, μεταξύ άλλων. Έχουν όλα τελειώσει, λοιπόν; Ας ελπίσουμε πως όχι, εξάλλου, το έχει πει κι ο Γκίμπσον: δεν υπάρχουν χάρτες για αυτά τα μέρη.

Πηγή: athinorama.gr