Πέμπτη , 28 Μαρτίου 2024
Ακολουθήστε μας στο facebook

Γιατί η “Μαρτυρική” πόλη της Σπερχειάδας με πολύ βαριά ιστορία, δεν τιμά την Ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης

Ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης σήμερα  Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2022

Η Ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου το 1982 (νόμος 1582/82) και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου. Ο φετινός εορτασμός της Εθνικής Αντίστασης καθώς και ο εορτασμός της μάχης του Γοργοποτάμου θα γίνει σε όλη την Επικράτεια την Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2022.

Η Ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου το 1982 (νόμος 1582/82) και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου (ημερομηνία της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοποτάμου το 1942) για να τιμηθεί η αντίσταση των Ελλήνων κατά των κατοχικών δυνάμεων (Γερμανικών, Ιταλικών και Βουλγαρικών) την περίοδο 1941-1944.

Γιατί η “Μαρτυρική” πόλη της Σπερχειάδας με πολύ βαριά ιστορία, στην Εθνική Αντίσταση  δεν τιμά την Ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης

Η Εθνική Αντίσταση εναντίον των στρατευμάτων κατοχής 1941-1944, υπήρξε έργο όλων των Ελλήνων που αντιτάχθηκαν στους κατακτητές ενάντια στο ναζισμό και το φασισμό. Ο αγώνας αυτός αποτελεί μια ακόμη κορυφαία εκδήλωση για την επιδίωξη του διαχρονικού ιδανικού της Ελευθερίας.

Η Ελληνική πολιτεία καθιέρωσε με το άρθρο 10 του Ν.1285/1982 την επέτειο της Μάχης του Γοργοποτάμου ως ημέρα πανελλήνιου εορτασμού της Εθνικής μας Αντίστασης ως έμπρακτη απόδοση του ελάχιστου φόρου τιμής σε όλους εκείνους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά που αγωνίστηκαν, βασανίστηκαν ή έπεσαν ηρωικά προσφέροντας τα μέγιστα στον αγώνα του λαού μας στα μαύρα χρόνια της κατοχής.

Η παραπάνω μάχη συνιστά σταθμό της αντιστασιακής δράσης στην Ελλάδα, αποτελώντας, χάρη στον ενωτικό της χαρακτήρα, σταθερό παράδειγμα για τις επερχόμενες γενιές.

Το ξεκίνημα της αντίστασης από την καλύβα στην Σπερχειάδα. Ο Άρης Βελουχιώτης όρκισε τους πρώτους μαχητές του ΕΛΑΣ κατά των κατακτητών…

Μετά την ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) το Σεπτέμβριο του 1941, ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης) στέλεχος του ΚΚΕ και υπέρμαχος του αντάρτικου αποσπά την έγκριση της ηγεσίας του κόμματος έρχεται στη Φθιώτιδα με εντολή του κόμματος για να διερευνήσει την δυνατότητα για ξεκίνημα της ένοπλης λαϊκής αντίστασης.

Για το σκοπό αυτό στις αρχές Νοεμβρίου του 1941 ο Άρης άρχισε την περιοδεία του στις περιοχές της Φθιώτιδας, Φωκίδας, Θεσσαλίας και Ευρυτανίας.

Ο Άρης με την οξυδέρκειά του από τη πρώτη στιγμή είδε τα στρατηγικά πλεονεκτήματα του ορεινού όγκου της Ρούμελης για ανάπτυξη του αντάρτικου και βρήκε υποστηρικτή της προσπάθειάς του το Γιώργο Γιαταγάνα.

Οι δύο Ρουμελιώτες συμφώνησαν πως εδώ πρέπει να πιάσουν τον ειδικό αυτό κρίκο που θα τους συνδέσει με το λαό-που είναι η αντάρτικη παράδοση της Ρούμελης στο ‘κλαρί’.

Το Μάιο του 1942 κατορθώνει με την επιμονή του να υπερνικήσει τους δισταγμούς της ηγεσίας και να πάρει εντολή να συνεργαστεί με την περιφερειακή οργάνωση της Λαμίας του ΚΚΕ για τη δημιουργία ένοπλων ομάδων αντίστασης στη Ρούμελη.

Για τη συγκρότηση των πρώτων ανταρτικών ομάδων στη Ρούμελη αποτέλεσε η πατριωτική οργάνωση Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας (ΜΕΣ) που αφομοιώνεται στο ΕΑΜ και ανασυγκροτείται. Σύμφωνα με τις αναμνήσεις του Γ. Χουλιάρα- Περικλή, το ΜΕΣ ιδρύθηκε  στη Σπερχειάδα όπως περιγράφει ο Κώστας Καραγεώργος στο βιβλίο του για την Εθνική Αντίσταση «Η Ρούμελη στις φλόγες 1941 – 1944» (Αθήνα, 1979) και αργότερα στη Λαμία, από τις πρώτες μέρες της κατοχής των ξεκομμένων κομμουνιστών Γιώργου Χουλιάρα, Γ. Φράγκου, Ανδρέα Δημόπουλου, Κ. Νταμάτη και Α. Παπαλάμπρου.

Σκοπός του (ΜΕΣ) ήταν η συσπείρωση όλων των πολιτών σε εθνική βάση ανεξάρτητα από πολιτικές και άλλες διαφορές ώστε να αγωνιστούν για την επιβίωση του λαού και να αρχίσουν σιγά-σιγά την αντίσταση ενάντια στον κατακτητή.

Eνα αυτοβιογραφικό ιστοριογράφημα, του Κώστα Καραγεώργο μέσα από το οποίο ο συγγραφέας, προπολεμικό στέλεχος του ΚΚΕ στην Ξάνθη με καταγωγή από την Σπερχειάδα, μας δίνει αρκετά στοιχεία για τα όσα προηγήθηκαν της ένοπλης εξέγερσης κατά των ναζιστικών και φασιστικών δυνάμεων κατοχής, αλλά και για την προσωπική του συμμετοχή στην εξέλιξη των γεγονότων.Μια διαφορετική μαρτυρία, σχετικά άγνωστη, από έναν άνθρωπο που ισχυρίζεται ότι διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις.

Το Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας
Με την επίθεση του ιταλικού φασιστικού στρατού ο Κώστας Καραγεώργος στρατεύεται. Παραμονές της επίθεσης των ναζιστικών δυνάμεων του Χίτλερ, ο λόχος του βρίσκεται στην περιοχή της Χρυσούπολης Καβάλας.

Στην Ξάνθη στις 5 Απρλίου του 1941 θα συναντήσει κλιμάκιο της Περιφερειακής Επιτροπής Ανατολικής Μακεδονίας και Δυτικής Θράκης του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον γραμματέα Γιάννη Κιούση με το ψευδώνυμο «Οδυσσέας».

Οργάνωση, ενεργό στέλεχος της οποίας ήταν και ο ίδιος.

Μοίραζαν προκηρύξεις για την οργάνωση της Εθνικής Αντίστασης και καλούσαν τον λαό της Ξάνθης να συγκεντρωθεί στην πλατεία της πόλης.

«Στη μεγαλειώδη και παλλαϊκή εκείνη συγκέντρωση μίλησε ο γενναίος κοινός πατριώτης και ηγέτης Οδυσσέας για την ανάγκη της εθνικής ενότητας, του αγώνα για την επιβίωση του λαού και την οργάνωση της ένοπλης αντίστασής του κάτω από τη σημαία του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας, ενάντια στις χιτλεροφασιστικές ορδές του άξονα. Την άλλη μέρα, οι φάλαγγες του Χίτλερ μπήκαν στην Ξάνθη. Οι ελληνικές αρχές, είχαν φύγει από τη Θράκη, λίγο πιο μπροστά, στις 4 – 6 – ’41. Μετά τη συνθηκολόγηση του στρατηγού Τσολάκογλου, πήρε και ο λόχος μας διαταγή να καταθέσει τα όπλα».

Επιστροφή στη Σπερχειάδα
Λίγες ημέρες μετά την είσοδο των γερμανικών και βουλγαρικών δυνάμεων κατοχής ο Κώστας Καραγεώργος θα ξεκινήσει για τη γενέτειρά του Σπερχειάδα, εφοδιασμένος με δύο πλαστές ταυτότητες που του προμήθευσε ο γραμματέας της Π.Ε. του ΚΚΕ «Οδυσσέας». Εφτασε στη Σπερχειάδα στις 10 Μαΐου 1941.

«Για τους κομμουνιστές και τους πατριώτες δεν υπάρχουν περιθώρια, ούτε για ξεκούραση και πιο πολύ για συγκινήσεις, ιδιαίτερα σε τέτοιες συνθήκες υποδούλωσης της χώρας μας…

Πήρα την απόφαση να παίξω στη Ρούμελη και ακόμα πιο πέρα, το ρόλο των ηγετών της Φιλικής Εταιρείας, να οργανώσω δηλαδή την Ελληνική Εθνική Αντίσταση» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Λειτουργώντας ως στέλεχος του ΚΚΕ και εκτιμώντας ότι έχει την έγκριση του γραμματέα του Μακεδονικού Γραφείου και μέλους της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, «Οδυσσέα» , ο Κώστας Καραγεώργος πιάνει αμέσως δουλειά.

Στις 11 Μαΐου 1941, μία ημέρα μετά την επιστροφή του στη Σπερχειάδα, καλεί σε συνάντηση τον αδερφό του Γιάννη Καραγεώργο, τον Νίκο Νικόπουλο, τον Σωτήρη Μπρώνη και τον Κώστα Μόκα, παλιούς κομμουνιστές της Σπερχειάδας, στους οποίους αναπτύσσει την ανάγκη οργάνωσης της Εθνικής Αντίστασης και της ανάπτυξης των κομματικών οργανώσεων.

Σε αυτούς θα προστεθούν τις επόμενες ημέρες ο Φώτης Μαστροκώστας (καπετάν Θάνος), ο Θύμιος Μπαλαγιάννης, ο Σπύρος Οικονόμου και ο Στέφανος Στεφανής.

Οι τέσσερις πρώτοι θα αποτελέσουν την αχτιδική επιτροπή του ΚΚΕ δυτικής Φθιώτιδας και όλοι μαζί τον αρχικό πυρήνα στην ανασυγκρότηση του ΚΚΕ στη Σπερχειάδα και τη βάση πάνω στην οποία θα αναπτυχθούν στη συνέχεια δεκάδες κομματικές οργανώσεις στη δυτική Φθιώτιδα. «Μέσα σε τέσσερις ημέρες, παρατηρήθηκε οργανωτικός οργασμός.

Στη Σπερχειάδα οργανώθηκαν 10 τριάδες πυρήνες» αναφέρει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας, ενώ αντίστοιχες αναφορές γίνονται και για τις γειτονικές κωμοπόλεις και χωριά.

Παράλληλα θα αποτελέσουν το πρώτο πυρήνα του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας και πρωτεργάτες του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.

Το Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας στη Λαμία
Εχοντας διαμορφώσει τις συνθήκες για την κομματική ανασυγκρότηση και τη βάση για την ανάπτυξη του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας στη δυτική Φθιώτιδα, ο Κώστας Καραγεώργος παίρνει σύνδεση μέσω του Κώστα Μόκα, με την οργάνωση του ΚΚΕ στη Λαμία.

Η σύνδεση γίνεται, σύμφωνα με τη διήγηση του συγγραφέα στις 14 Μαΐου 1941 μέσω του εστιάτορα Ανδρέα Δημόπουλου (μπαρμπα-Αντρέα ), ο οποίος θα τον οδηγήσει στον δικηγόρο Λαμίας Κώστα Νταμάτη.

«Ο Δημόπουλος τράβηξε για το μαγαζί του και εγώ μίλησα 1 ώρα με τον Νταμάτη, στον οποίον ανέπτυξα την ανάγκη οργάνωσης του ΚΚΕ στους νομούς της Ρούμελης και του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας στην περιοχή αυτή. Υστερα από δύο ημέρες κατέβηκα στη Λαμία από τη Σπερχειάδα, τράβηξα στο δικηγορικό γραφείο του Νταμάτη, όπου βρίσκονταν ο Λάμπρος Παπαλάμπρου, ο Γιώργος Χουλιάρας και ο Γιώργος Φράγκος».

Οι παραπάνω συγκρότησαν την Περιφερειακή Επιτροπή του ΚΚΕ Ρούμελης με Α’ γραμματέα τον Κώστα Καραγεώργο, ο οποίος θα παραμείνει στη θέση αυτή μέχρι στις 12 Αυγούστου, οπότε αναλαμβάνει ο Ακροναυπλιώτης κομμουνιστής Γιώργης Γιαταγάνας.

Την οργάνωση του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας στη Ρούμελη αναλαμβάνει ο Κώστας Νταμάτης, ενώ ο Γιώργος Χουλιάρας (καπετάν Περικλής) θα σταλεί στη Λοκρίδα και τη Φωκίδα για να αναπτύξει οργανωτική δουλειά εκεί.

«Ο απολογισμός δουλειάς του κάθε υπεύθυνου μέλους της Π.Ε. που είχε αναλάβει στην προηγούμενη σύσκεψη του γραφείου του ΚΚΕ Ρούμελης ήταν πολύ ικανοποιητικός. Μέσα στη Λαμία είχαν οργανωθεί πολλοί κομματικοί πυρήνες, είχε συγκροτηθεί η Αχτιδική Επιτροπή και είχε αρχίσει ο συνδικαλιστικός αγώνας. Στην Α.Ε. των δημοσίων υπαλλήλων και διανοούμενων ο δραστήριος Λάμπρος Παπαλάμπρου είχε σημειώσει πολύ αξιόλογες επιτυχίες.

Είχαμε επίσης σοβαρές επιτυχίες στην επαρχία Δομοκού με τον Βασίλη Μωραϊτόπουλο και τον αδερφό του φοιτητή τότε Δημήτρη και λίγο ύστερα, με το γενναίο αγωνιστή και παλαίμαχο ακροναυπλιώτη Νίκο Λέβα, 55 χρονών περίπου, αγρότη από το χωριό Δερελή.

Μια καλή πρόοδο είχαμε και στην επαρχία Λοκρίδας, όπου είχε αναλάβει ο δραστήριος εργατοτεχνίτης της ηλεκτρικής εταιρείας Λαμίας και μέλος της Π.Ε., Γιώργος Χουλιάρας. Οργάνωση έγινε και στη Στυλίδα.

Στην Α.Ε. δυτικής Φθιώτιδας, με έδρα τη Σπερχειάδα, είχαμε γρήγορες εξελίξεις. Μέλη δυναμικά και τίμια και δραστήρια, είχανε πλαισιώσει την κομμουνιστική οργάνωση και το Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κώστας Καραγεώργος κάνοντας απολογισμό της αρχικής δραστηριότητας.

Πείνα και μαύρη αγορά
Ιδιαίτερα γλαφυρή είναι η αναφορά στο επισιτιστικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε ο λαός.

«Σ’ όλες τις πόλεις, τις κωμοπόλεις και τα χωριά γίνανε επιτροπές πεινασμένων, που ζητούσαν από τις αρχές τρόφιμα, γιατί είχε αρχίσει από τους Γερμανούς η απογύμνωση των αγαθών, με μάρκα που έκοβαν συνέχεια. Αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί το καλοκαίρι του 1941 στις πόλεις η πρώτη επικίνδυνη επισιτιστική κρίση…

Η δραχμή άρχισε να χάνει την αξία της και τα μάρκα να την αντικαθιστούν. Η γερμανική διοίκηση έβαλε σε ενέργεια τον φόρο της δεκάτης, δηλαδή υποχρέωναν τους παραγωγούς να παραδίδουν το βιος τους στην αγροτική τράπεζα».

Στις αρχές του Ιούνη μάλιστα, στην πόλη της Λαμίας και μπροστά από το κτίριο της Νομαρχίας Φθιώτιδας, έγινε συγκέντρωση εργαζομένων με αιτήματα ζωτικής σημασίας για την καθημερινότητα, τα οποία, σύμφωνα με τον συγγραφέα, έγιναν δεκτά.

Σχέδια και σαμποτάζ
Παράλληλα με την οργανωτική δουλειά, οι πρώτοι αντιστασιακοί πυρήνες θα αρχίσουν τις σκέψεις για το πώς θα προκαλέσουν προβλήματα στον κατοχικό στρατό.

«Στις 12 Ιούνη 1941 κάλεσα τον οργανωμένο πολιτικό μηχανικό στη Λαμία, Γιάννη Κουτορό, και συζητήσαμε το θέμα της ανατίναξης της γέφυρας του Βοϊδορέματος, λίγο πιο πάνω από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό του Λιανοκλαδίου, για να προκληθεί μια καθυστέρηση στη μετακίνηση αξονικών στρατευμάτων και πολεμικού γενικά εφοδιασμού προς την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Η γέφυρα εκείνη τότε ήταν εντελώς αφύλακτη. Και ενώ ετοιμαζόμασταν μας πληροφόρησαν, από θετική πηγή, ότι για τη φύλαξη της γέφυρας αυτής στάλθηκαν 70 χωροφύλακες και Ιταλοί. Ετσι ματαιώθηκε η προσπάθεια μας εκείνη, που θα ανέβαζε νωρίτερα το ηθικό φρόνημα του λαού».

Το πρώτο σαμποτάζ πάντως στην περιοχή θα γίνει τον Σεπτέμβριο του 1941 από μια ομάδα αντιστασιακών στη Στυλίδα, ανάμεσα τους ο μετέπειτα καπετάν Μπεγνής, η οποία θα ανατινάξει ένα γερμανικό πλοίο που μετέφερε καύσιμα, έχοντας μάλιστα και έναν νεκρό, τον Πέτρο Τριανταφύλλου.

Μέλη της ίδιας ομάδας, πλαισιωμένη και από άλλους αγωνιστές, θα χτυπήσουν τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, στην οδό Χαλκομάτας στη Λαμία, ένα ιταλικό αυτοκίνητο σκοτώνοντας τη στρατιωτική συνοδεία.

Συλλήψεις
Στο τέλος του καλοκαιριού του 1941 θα γίνουν και οι πρώτες συλλήψεις οργανωμένων αντιστασιακών.

Ανάμεσα στους συλληφθέντες στην πόλη της Λαμίας βρίσκονται: ο Κώστας Νταμάτης, που μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στην Ιταλία, ο συνταγματάρχης Δημοκωστούλας, ο Γιώργος Κουτσοχιώνης, ο Θανάσης Χοντρόπουλος, ο Λεωνίδας Παληός, ο Βασίλης Δρυμωνίτης, ο Κώστας Ορφανός και ο Θανάσης Γρηγορόπουλος.

Στην Σπερχειάδα συνελήφθησαν και κλείστηκαν σε στρατόπεδα ο Νίκος Νικόπουλος, ο Γιάννης Αθ. Κοκκαλιάς, βετεράνος κομμουνιστής, ο Μήτρος Βλαχογιάννης, ο δερματέμπορος Πέτρος Καϊμάκης και άλλοι.

Ο ίδιος ο συγγραφέας αφηγείται τουλάχιστον δύο περιπτώσεις που κατάφερε να αποφύγει τη σύλληψη την τελευταία στιγμή μετά από ειδοποίηση συγχωριανών του.

Η πρώτη επιδρομή των Ιταλών
Χαρακτηριστική είναι και η αφήγηση για την πρώτη επιδρομή των Ιταλών στο χωριό Μάρμαρα της δυτικής Φθιώτιδας.

«Οι αγώνες των πατριωτών, σε όλη τη Ρούμελη, συνεχίζονται, καθώς και οι συλλήψεις πατριωτών. Οι Ιταλοί οπλισμένοι σαν αστακοί, το Νοέμβριο του 1941, ήρθαν από τη Λαμία στη Σπερχειάδα και ανηφόρισαν προς το ορεινό χωριό Μαρμαρά… Αφού οι Ιταλοί ξεγύμνωσαν το σπίτι του πατριώτη Θανάση Πλατιά και τα υπάρχοντα και τα προικιά των κοριτσιών του τα φόρτωσαν σε ζώα των χωριανών, κάψανε το σπίτι του. Επιστρέφοντας δε στο χωριό Μούζντροβο (σ.σ. Περιβόλι) που είναι στη ρεματιά κοντά στα Μάρμαρα, σκότωσαν έξι νέους πατριώτες που κρύβονταν και τους οποίους κατάφεραν με ψευτοϋποσχέσεις να παραδοθούν». Μάλιστα πιο κάτω ο συγγραφέας αναφέρει ότι η οργάνωση της Σπερχειάδας, αν και αιφνιδιάστηκε από την επιδρομή των Ιταλών, έστειλε μια ένοπλη ομάδα, με επικεφαλής τον Φώτη Μαστροκώστα, η οποία ωστόσο δεν πρόλαβε να στήσει ενέδρα.

Το ΕΑΜ και ο Θανάσης Κλάρας στη Ρούμελη

Με την ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου στο τέλος Σεπτέμβρη του 1941 από το ΚΚΕ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, την Ενωση Λαϊκής Δημοκρατίας και το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας θα σταλεί μερικές μέρες αργότερα στη Ρούμελη ο Τάσος Λευτεριάς (Βαγγέλης Παπαδάκης) για να αναλάβει την οργάνωση της περιοχής.

Ουσιαστικά η ανάπτυξη του ΕΑΜ στην περιοχή της Ρούμελης θα βασιστεί πάνω στις οργανώσεις του ΚΚΕ και του Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας.

Προς το τέλος του Νοέμβρη του 1941 θα φτάσει στη Λαμία ο Θανάσης Κλάρας, έχοντας εντολή να διερευνήσει τις δυνατότητες ανάπτυξης ένοπλης αντίστασης.

Αφού θα συναντηθεί με τα στελέχη της οργάνωσης του ΚΚΕ στη Λαμία, όπου και θα παραμείνει για κάποιες ημέρες, και έχοντας ενημερωθεί για τη δράση που έχει αναπτυχθεί στην περιοχή το προηγούμενο διάστημα, ο Θανάσης Κλάρας θα μεταβεί στη Σπερχειάδα στις 5 Δεκεμβρίου 1941.

«Τον Κλάρα τον γνώρισα στην Ξάνθη, σαν καθοδηγητή της Π.Ε. ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης του ΚΚΕ, στα 1931 – 1932 και συνεργαστήκαμε μαζί εκεί» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κώστας Καραγεώργος, σημειώνοντας παράλληλα ότι για τις έξι το απόγευμα της ίδιας ημέρας κανονίστηκε συνάντηση κοντά στο νεκροταφείο της Σπερχειάδας, εκεί που σήμερα βρίσκεται το κτίριο της πρώην Μπαλτσάκειος βιβλιοθήκης.

Μάλιστα ο συγγραφέας αναφέρει ότι ο Θανάσης Κλάρας παρουσιάστηκε ως στέλεχος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και ότι ο ίδιος δεν γνώριζε ότι είχε διαγραφεί από το κόμμα. Αυτό αναφέρει, το πληροφορήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1942 στην Ευρυτανία.

Ο Θανάσης Κλάρας θα παραμείνει στη Σπερχειάδα για λίγες ημέρες. Στις 6 Δεκεμβρίου θα γίνει σύσκεψη της αχτιδικής επιτροπής στο σπίτι του Κώστα Μόκα, ενώ στη συνέχεια θα προχωρήσει στην ανασύνθεσή της.

Παράλληλα αναθέτει αρμοδιότητες για τη συγκρότηση επιτροπής του ΕΑΜ και της Εθνικής Αλληλεγγύης, όπου, σύμφωνα με τον συγγραφέα, το βάρος πέφτει στον ίδιο.

«Στις 8 Γενάρη 1942, συγκρότησα την επιτροπή του ΕΑΜ δυτικής Φθιώτιδας, από εξέχουσες προσωπικότητες, όπως τον γυμνασιάρχη Σπερχειάδας από τα Μάρμαρα, Περικλή Δοντά, τον αντισυνταγματάρχη του στρατού ε.α. Θεοχάρη Σπαθή, από το Κριάτσι Δωρίδας, τον πρόεδρο του εμπορικού συλλόγου Σπερχειάδας, Βασίλη Ν. Γάτο, τον γιατρό παθολόγο και παιδίατρο Βασίλη Δ. Καλαμαρά από το χωριό Καλλιθέα Σπερχειάδας, τον Γιάννη Λιάσκα, καθηγητή μαθηματικών από τη Μακρακώμη, και τον γράφοντα. Πρότεινα για γραμματέα τον γυμνασιάρχη, μα εκείνος αντιπρότεινε εμένα. Πρόταση που έγινε δεκτή από όλους».

Στις αρχές Φεβρουαρίου 1942 η επιτροπή του ΕΑΜ στη δυτική Φθιώτιδα θα βρεθεί μπροστά σε μια κρίση.

Οι εκπρόσωποι του Κόμματος των Φιλελευθέρων στη Σπερχειάδα και μέλη της τοπικής επιτροπής του ΕΑΜ , Βασίλη Γάτος και Νίκος Κρίκος, είχαν αμφιβολίες για τη συμμετοχή του κόμματος του Ηλία Τσιριμώκου στο ΕΑΜ και έβαλαν ζήτημα μέχρι να πάρουν ενημέρωση από την κομματική τους οργάνωση.

Η πρώτη ομάδα του ΕΛΑΣ
Παραθέτουμε αυτούσια την περιγραφή του συγγραφέα τις προσπάθειες για τη δημιουργία της πρώτης αντάρτικης ομάδας:

«Με την προσχώρηση του Φώτη Μαστροκώστα στη Σπερχειάδα, όπου για πολλές ημέρες έμεινε ο Κλάρας, αρχίζει η κίνηση των δύο για τη στρατολογία και άλλων ανταρτών. Ο Θάνος πήρε τον Σπερχειαδίτη Βασίλη Λαγό. Στο Δομοκό, ο Νίκος Λέβας προετοίμασε την τριάδα από τον ίδιο, τον αδερφό του Βαγγέλη, και τον Βάσο Ξυνοτρούλια… Από την περιφέρεια Υπάτης προσχωρεί λίγο αργότερα ο Κώστας Τσελέκας (Κίμων) και ο Κώστας Κατσαντώνης από το χωριό Λιάσκοβο. Σε αυτή την περίοδο στρατολογείται ο Σπερχειαδίτης Γρηγόρης Γρηγορίου… Πολλοί άλλοι στο νομό Φθιώτιδας είχαν δηλώσει στις πατριωτικές οργανώσεις προσχώρηση στον ΕΛΑΣ […] ήταν όμως ένα μεγάλο εμπόδιο το θέμα της τροφοδοσίας. Χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια από την πλευρά της Τμηματικής Επιτροπής της Εθνικής Αλληλεγγύης, για να εξοικονομήσουμε τρόφιμα για τους κλεισμένους αντάρτες στις Σπερχειαδίτικες καλύβες. Για αυτό ακριβώς το δύσκολο επισιτιστικό πρόβλημα γίνονταν ανακατατάξεις κι αλλαγές σε εκείνους που είχαν δηλώσει συμμετοχή στην ομάδα».

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι συγκρότηση της πρώτης ανταρτοομάδας ξεκίνησε στο τέλος Δεκεμβρίου με αρχές Ιανουαρίου του 1942, με αρκετές προσθαφαιρέσεις μέχρι το τέλος του Μαΐου που έγινε το ξεκίνημα.

Μάλιστα αρκετά από τα μέλη της πρώτης ομάδας αποχώρησαν μπροστά στις δυσκολίες που αντιμετώπισαν τον πρώτο καιρό στο βουνό.

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται από τον συγγραφέα στο έργο της τοπικής επιτροπής εθνικής αλληλεγγύης για την εξασφάλιση τροφοδοσίας των ανταρτών για τους μήνες που έμειναν στις καλύβες της Σπερχειάδας.

Αναφέρει μάλιστα τα ονόματα των γυναικών: Κωνστάντω Σ. Μπρώνη, Ευαγγελία Αντ. Μπαλαγιάννη- Κονίδα, Ελένη Ν. Νικοπούλου, Αικατερίνη και Βαγγελιώ Στεφανή, καθώς και στη μητέρα τού Σπύρου Οικονόμου.

«Εδώ πρέπει να εξάρουμε την πατριωτική χειρονομία της γριάς Οικονόμου, μητέρας του Σπύρου, που μέσα σε σοβαρό κίνδυνο μετέφερε σοβαρά έγγραφα στον Βελουχιώτη, γιατί ήταν πολλοί οι Ιταλοί στη Σπερχειάδα και ήταν πολύ δύσκολη η μετακίνηση αγωνιστών. Ακόμα η ηρωίδα αυτή γριά φόρτωσε ψωμί στο άλογο της, πολλά καρβέλια, κι όταν στο δρόμο την συνάντησαν Ιταλοί και την ρώτησαν που τα πάει αυτά τα ψωμιά, εκείνη τους απάντησε: “Αχ παιδιά μου, έχω εργάτες στα χωράφια μου και τα πάω εκεί”».

Σύσκεψη γραμματέων και η έξοδος της πρώτης ομάδας

Στις 21 Μαΐου 1942 ο Θανάσης Κλάρας, πλέον Αρης Βελουχιώτης, θα συγκαλέσει σε σύσκεψη τους γραμματείς των ΕΑΜικών οργανώσεων της δυτικής Φθιώτιδας, προκειμένου να ρυθμιστούν λεπτομέρειες για το ξεκίνημα της πρώτης αντάρτικης ομάδας του ΕΛΑΣ.

«Η σύσκεψη ασχολήθηκε με θέματα ολοκλήρωσης της προετοιμασίας για το ξεκίνημα των ανταρτών. Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν, αποφασίστηκε να πάει ο Θάνος στις Κομποτάδες Υπάτης για να παραλάβει από την οργάνωση ένα οπλοπολυβόλο Χότσκις, που είχε κρύψει από καιρό στο χωριό. Ο Θύμιος Μπαλαγιάννης να πάει στο Γαρδίκι Ομιλαίων για την προετοιμασία των συνδέσμων. Ο Αρης με τον Θάνο να περιμένουν στην ποταμιά κοντά στο χωριό Μάκρη – Μακρακώμη τους τρεις αντάρτες της περιοχής Δομοκού, Νίκο Λέβα, Βαγγέλη Λέβα και Βασίλη Ξυνοτρούλια. Την άλλη μέρα ήρθαν απ’ τον Αη Γιώργη Τυμφρηστού ο Σωκράτης Γκέκας (Αθως) με τρεις άλλους αντάρτες».

«Στην κρίσιμη αυτή για το έθνος και τον ελληνικό λαό στιγμή, οι πρώτοι Ελληνες ένοπλοι αντάρτες δίνανε στο όνομα του λαού τον όρκο του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Στις 27 Μάη 1942 η ομάδα άφησε χαράματα τις ιστορικές καλύβες της Σπερχειάδας και τράβηξε προς Καμπί, κοντά στο χωριό Δίλοφο, όπου περίμενε να γίνουν ρίψεις, οι πρώτες από το εγγλέζικο αεροπλάνο».

Αυτά είναι ορισμένα από το γεγονότα που προηγήθηκαν της έναρξης του ένοπλου αντάρτικου στη δυτική Φθιώτιδα, έτσι όπως τα έζησε και τα διηγείται στο βιβλίο του «Η Ρούμελη στις φλόγες» ο Κώστας Καραγεώργος, ο οποίος δίνει ακόμη αρκετά στοιχεία για τη δύσκολη συνέχεια.

πηγή Γιώργος Δελιχάς

Ο Σιάντος Γ.Γ του ΚΚΕ ύστερα από επιμονή του Τζήμα δέχεται να ανατεθεί στον Άρη η αρχηγία των ενόπλων δυνάμεων του ΕΛΑΣ στη Ρούμελη.

Στις 4 Μάη στη Λαμία στη συνοικία Νέα Σφαίρα στην οδό Δωριέων κάτω από το κάστρο στο σπίτι του Μήτσου Μυρεσιώτη σύμφωνα με τις αναμνήσεις του Α. Χουλιάρα συνήλθαν σε κοινή σύσκεψη οι Περιφερειακές Επιτροπές του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, και άλλα στελέχη μεταξύ των οποίων και ο Θανάσης Κλάρας, με εισηγητή τον Γραμματέα της Περιφερειακής Επιτροπής Φθιωτιδοφωκίδας Γιώργη Γιαταγάνα. Αποφασίστηκε να συγκροτηθούν αμέσως ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ και να αρχίσουν δράση εναντίον των κατακτητών και των εθνοπροδοτών.

Η διοίκηση κάθε τμήματος αποφασίστηκε να είναι τριμελής και να αποτελείται από ένα στρατιωτικό Διοικητή, έναν καπετάνιο και έναν πολιτικό και οι αποφάσεις να παίρνονται από κοινού. Στην αρχή όλες οι ομάδες θα είναι αυτοτελείς και θα καθοδηγούνται από την Περιφερειακή επιτροπή του ΕΑΜ με στόχο να συνενωθούν αργότερα σε ένα Αρχηγείο της Ρούμελης.

Η ιστορική σύσκεψη
Στις 14 Μαΐου 1942 στο ίδιο σπίτι στη Νέα Σφαίρα έγινε η ιστορική σύσκεψη των τριών υπεύθυνων στελεχών για την ανάπτυξη του αντάρτικου στη Ρούμελη του Θανάση Κλάρα, Γιώργη Γιαταγάνα και Γιώργου Χουλιάρα-Περικλή. Με εισηγητή το Θανάση Κλάρα πάρθηκαν όλα τα μέτρα για την άμεση έξοδο στα βουνά της Ρούμελης αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ.

Ο Άρης αναλαμβάνει να δημιουργήσει αντάρτικη ομάδα στις περιοχές της Ευρυτανίας, Φθιώτιδας και Δομοκού. Ταυτόχρονα στο Γιώργο Χουλιάρα (Περικλή) ανατίθεται να δημιουργήσει αντάρτικη ομάδα στις περιοχές της Παρνασσίδας και της Λοκρίδας. Η σύσκεψη ενέκρινε και την πρώτη φλογερή διακήρυξη για το αντάρτικο προς το λαό της Ρούμελης γραμμένη από τον Θανάση Κλάρα με τον τίτλο «ΕΜΠΡΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΑΡΜΑΤΟΛΙΚΙ» που καλεί τους Ρουμελιώτες να δημιουργήσουν τους καινούργιους αρματολούς και κλέφτες.

Η διακήρυξη τυπώθηκε στα τυπογραφεία του Λαμιακού Τύπου σε χιλιάδες αντίτυπα και μοιράστηκε στην περιοχή.

Ύστερα από τη σύσκεψη της Λαμίας γίνηκε η συνάντηση στο σπίτι του Φώτη Μαστροκώστα (Θάνου) στη Σπερχειάδα, όπου ο Κλάρας απευθύνει το ερώτημα «Ποιος θα’ ρθεί μαζί μου»;

Η καλύβα του Στεφανή
Η πρώτη αυτή εθελοντική ομάδα του λαϊκού εθνικοαπελευθερωτικού στρατού πριν βγει οριστικά στο βουνό κρύφτηκε στην καλύβα του Στεφανή που βρίσκεται στην τοποθεσία Αλώνια 500 μέτρα έξω από τη Σπερχειάδα.

Την απαρτίζουν ο Άρης Βελουχιώτης, ο Στέφανος Στεφανής (ιδιοκτήτης της καλύβας) ο Φώτης Μαστροκώστας από τη Σπερχειάδα, οι αδελφοί Νίκος και Βαγγέλης Λέβας από την Ομβριακή και ο Βασίλης Ξυνοτρούλιας από τους Βελεσιώτες με οπλισμό πέντε περίστροφα και έναν γκράς.

Σιγά –σιγά άρχισαν να φτάνουν από τα γύρω χωριά και άλλοι αγωνιστές έγιναν όλοι- όλοι δεκατέσσαρες. Δέκατος πέμπτος λογαριάστηκε ο νεαρός Βασίλης Λαγός που ο Άρης θα χρησιμοποιούσε για σύνδεσμο με την οργάνωση της Σπερχειάδας.

Έτσι τον Μάιο του 1942 η πρώτη ένοπλη ομάδα του ΕΛΑΣ εναντίον του κατακτητή υπό την αρχηγία του Άρη Βελουχιώτη ξεκίνησε από την καλύβα του Στεφανή στη Σπερχειάδα και κατευθύνθηκε τη Γουλινά το μικρό βουνό πάνω και νοτιοδυτικά από τη Σπερχειάδα. Εκεί ο Θανάσης Κλάρας γίνεται ο θρυλικός Αρης Βελουχιώτης και όλοι οι καπετάνιοι για λόγους συνωμοτικότητας παίρνουν τα ψευδώνυμα με τα οποία θα γίνουν γνωστοί στο πανελλήνιο και θα περάσουν στην ιστορία.

Στο χωριό της Γραμμένης Οξυάς δίνουν τον όρκο του αντάρτη που ετοίμασε ο Άρης: «Εγώ παιδί του εργαζόμενου ελληνικού λαού, ορκίζομαι να αγωνιστώ για να διώξω τον εχθρό της πατρίδας μου από τον τόπο, χύνοντας και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου. Να αγωνιστώ μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ για τις ελευθερίες του λαού».

Στη Δομνίστα Ευρυτανίας στις 7 Ιουνίου του 42 ο Άρης με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ κάνει την πρώτη εμφάνιση του παρελαύνουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια των κατοίκων κρατώντας την ελληνική σημαία και τραγουδώντας.

Στη λαϊκή συγκέντρωση που ακολούθησε στην πλατεία του χωριού ο Αρης με λόγια απλά και πάθος εκλαϊκεύει τους στόχους του αγώνα. Μιλάει για το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ που συνεχίζει την Επανάσταση του 21, «κηρύσσει την Επανάσταση κατά των ξένων κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους» και ζητά την ενίσχυση τους στον αγώνα. Από στόμα σε στόμα η είδηση για εμφάνιση ανταρτών απλώθηκε αστραπιαία στην ύπαιθρο και φτάνει στις σκλαβωμένες πολιτείες…

Η μάχη του Γοργοποτάμου αποτελεί την κορυφαία στιγμή της ενωμένης ελληνικής Αντίστασης κατά των κατακτητών, κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η αριστερόστροφη και δεξιόστροφη μερίδα της αντίστασης συνεργάστηκαν επιτυχώς με τον βρετανικό παράγοντα στο πολεμικό αυτό εγχείρημα.

«Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα στέλνει περήφανο χαιρετισμό…» λέει το αντάρτικο άσμα «Στ’ άρματα, στ’ άρματα». Στον στίχο αυτόν γίνεται αναφορά στη σπουδαία μάχη του Γοργοποτάμου, που συνοδεύτηκε από την ανατίναξη της ομώνυμης γέφυρας, στις 25 Νοεμβρίου 1942.

Το πολεμικό σκηνικό
Το φθινόπωρο του 1942, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος βρίσκεται στο αποκορύφωμά του. Οι στρατιές των δυνάμεων του Άξονα προελαύνουν σε όλα τα μέτωπα. Η Ευρώπη ολόκληρη στενάζει κάτω από τη μπότα του Γερμανού Κατακτητή από τη Γαλλία, ως τη Σοβιετική Ένωση. Μα το αντιστασιακό κίνημα βρίσκεται στην κορύφωσή του. Πρωτοπόρες αντιστασιακές χώρες είναι η Ελλάδα και η Γιουγκοσλαβία. Ο κόσμος κρατάει την ανάσα του καθώς εξελίσσεται μεγάλη μάχη μεταξύ του Άξονα και των Συμμαχικών Δυνάμεων, στο Ελ Αλαμέιν, πλησίον της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, που θα κρίνει τον πόλεμο.

Στην Ελλάδα, οι Έλληνες μην ημπορώντας τον βαρύ ζυγό των κατακτητών, οργανώνονται στα χωριά και στις πόλεις, στα βουνά και στα λαγκάδια, σε αντιστασιακές οργανώσεις.

Την πρωτοκαθεδρία έχει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), και το στρατιωτικό του σκέλος, ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) και ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ). Ο ΕΛΑΣ αντιπροσωπεύει την Αριστερά παράταξη και όλους όσους πρόσκεινται φιλικά σε αυτή. Ο ΕΔΕΣ αντιπροσωπεύει τη Δεξιά παράταξη και όσους πρόσκεινται φιλικά στον βρετανικό παράγοντα. Αρχηγός (καπετάνιος) του ΕΛΑΣ είναι ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης) και του ΕΔΕΣ ο Ναπολέων Ζέρβας. Οι δύο αντιστασιακές οργανώσεις, αν και ξεχωριστά διακρίθηκαν για τις δολιοφθορές τους κατά των κατακτητών, είχαν αμοιβαία κόντρα λόγω πολιτικών και ιδεολογικών αντιθέσεων.

Πηγή εικόνας: dynatielladanews.com | Ναπολέων Ζέρβας και Άρης Βελουχιώτης, οι ηγέτες της Αντίστασης.
Το «Σχέδιο Χάρλινγκ»

Αποφασίστηκε να συγκροτηθεί μία ομάδα από 12 άτομα που θα έπεφταν με αλεξίπτωτα στην Ελλάδα. Το κωδικό της όνομα ήταν «Harling». Διοικητής της ορίστηκε ο Άγγλος Συνταγματάρχης του Μηχανικού E. C. W. Myers και υποδιοικητής ο Ταγματάρχης Πυροβολικού C. M. Woodhouse. Τα υπόλοιπα μέλη ήταν οι: John Cook, Ταγματάρχης, Tom Barnes και Arthur Edmonds, Νεοζηλανδοί, Έφεδροι Λοχαγοί Μηχανικού, ειδικοί σε ανατινάξεις μεγάλων κατασκευών και θερμοί φιλέλληνες.

Οι Άγγλοι Denys Hamson και Nat Barker, Έφεδροι Λοχαγοί Καταδρομών, ο επίσης Άγγλος, ινδικής καταγωγής Λοχαγός Μηχανικού Inder Gill και οι ασυρματιστές, λοχίες L. Wilmot, D. Philipps και M. Chittis. Τέλος, στην ομάδα Harling, μετείχε κι ένας Έλληνας. Ο Θεμιστοκλής (Θέμης) Μαρτίνος, Έφεδρος Αξιωματικός Πυροβολικού και Αλεξιπτωτιστής, στον οποίο αργότερα απονεμήθηκε τιμητικά ο βαθμός του Βρετανού Λοχαγού, αρχικά και Ταγματάρχη στη συνέχεια.

Τα μέλη της ομάδας Harling, έπεσαν με αλεξίπτωτα στην Ελλάδα στα τέλη Σεπτεμβρίου 1942 (οι οκτώ από τους δώδεκα) και στα τέλη Οκτωβρίου 1942 (οι υπόλοιποι τέσσερις).
Σε μια σπηλιά της Γκιώνας, στις 13 Νοεμβρίου 1942, συναντήθηκαν όλα τα μέλη της ομάδας Harling. Εκεί, βρήκαν και τρεις ακόμα άνδρες. Τον Michael Khoury ή Μιχάλη, όπως ήταν γνωστός στην περιοχή και τους Τουρκοκύπριους Τζελάλ Νάαφι (Naafi) ή Γιάννη και Οσμάν Σούγκλι (Shugli) ή Παναγιώτη. Ο Michael Khoury, ήταν Χριστιανός Παλαιστίνιος που υπηρετούσε στον αγγλικό στρατό.

Αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς κατά την αποχώρηση των συμμάχων από την Ελλάδα, κατάφερε όμως να δραπετεύσει από το τρένο που μετέφερε τους αιχμαλώτους στον βορρά και τελικά εγκαταστάθηκε στη Στρόμη (Στρώμνη) Φωκίδας όπου οι κάτοικοι τον εκτιμούσαν ιδιαίτερα. Οι δύο Τουρκοκύπριοι, με καταγωγή από την Πάφο, δραπέτευσαν κι αυτοί κατά παρόμοιο τρόπο από τους Γερμανούς. Ο Θεμιστοκλής Μαρίνος γράφει στο βιβλίο του, ότι ο μεν «Παναγιώτης, ήταν εντελώς ανειδίκευτος ο δε «Γιάννης», ήταν δεινός πεζοπόρος. Ήταν όμως πολύ πρόθυμοι και πρόσφεραν πολλά στην επιχείρηση, κυρίως σε βοηθητικές εργασίες. Γράφει επίσης ότι ήταν ένθερμοι φιλέλληνες, αργότερα άλλαξαν τα ονόματά τους σε χριστιανικά και τάχθηκαν υπέρ της ένωσης της μαρτυρικής Κύπρου με την Ελλάδα.

Για την ιστορία, στην επιχείρηση Γοργοπόταμος, μετείχε κι ένας Ελληνοκύπριος, ο Παύλος Φλούρος από το Ριζοκάρπασο, ενταγμένος στις τάξεις του ΕΛΑΣ (θυμίζουμε ότι το 1942, η Κύπρος βρισκόταν ακόμα υπό αγγλική κατοχή).

Η απόφαση για ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου-Ο σχεδιασμός

Αρχικά, τα μέλη της ομάδας Harling ήρθαν σε επαφή με τους άνδρες του ΕΛΑΣ που είχαν υπό τον έλεγχό τους την περιοχή της Στερεάς Ελλάδας.

Εκτός από τον Άρη Βελουχιώτη, οι συνεννοήσεις γινόταν με τους Νικηφόρο (Δημήτρη Δημητρίου) στρατιωτικό υπεύθυνο του ΕΛΑΣ και Πελοπίδα (Παντελή Λιάσκο). Ο Έντι Μάγιερς μαζί με τον Νικηφόρο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η επιχείρηση πρέπει να γίνει στη γέφυρα του Γοργοπόταμου.

Ο υπαρχηγός της Harling, Κρις Γουντχάουζ, κατευθύνθηκε προς τον Βάλτο της Αιτωλοακαρνανίας για να έρθει σε επαφή με τον Ν. Ζέρβα ο οποίος επικεφαλής ομάδας ανταρτών τον ΕΔΕΣ, μαχόταν εναντίον Ιταλών.

Ο Θεμιστοκλής Μαρίνος, ο οποίος εμφανιζόταν ως αξιωματικός του βρετανικού στρατού και έμεινε μαζί με άλλα μέλη της ομάδας Harling μερικές μέρες με άνδρες του ΕΑΜ, γράφει ότι ο Άρης Βελουχιώτης δεν εμφανιζόταν με το πραγματικό του ονοματεπώνυμο και ότι σημαντικό ρόλο, έπαιζε στο ΕΑΜ ο πολιτικός καθοδηγητής «Περικλής»(Γεώργιος Χουλιάρας).

Αναφέρεται ακόμα στον Άθω Ρουμελιώτη (πραγματικό ονοματεπώνυμο Σωτήρης Γκέκας). Ανάμεσα σ’ αυτόν και τον Βελουχιώτη, ο οποίος τον χαρακτήριζε προδότη, υπήρχε διαμάχη για την ηγεσία του ΕΛΑΣ. Το ΚΚΕ, εμπιστευόταν περισσότερο τον Άθω ενώ αμφέβαλλε για τη συμμόρφωση του Άρη στις εντολές του κόμματος. Τελικά επικράτησε ο Άρης, ενώ ο Άθως Ρουμελιώτης αποχώρησε από τον ΕΛΑΣ.

Στο μεταξύ ο Μάγιερς έφτασε στο χωριό Σακαρέτσι (Περδικάκι) του Βάλτου. Ο Ζέρβας, είχε ειδοποιηθεί από την Αθήνα, ότι θα έφτανε στην περιοχή Άγγλος αξιωματικός, χωρίς όμως περαιτέρω στοιχεία.

Αρχικά, ο υπαρχηγός της Harling, συναντήθηκε με τον υπασπιστή του Ζέρβα , λοχαγό Μιχάλη Μυριδάκη.

Στις 10 Νοεμβρίου 1942, ο Γουντχάουζ ο οποίος εμφανίστηκε ως Κρις ή Χρήστου, μαζί με τον Μυριδάκη, συναντήθηκαν με τον Ζέρβα στο χωριό Αργύρι το οποίο βρίσκεται στα σύνορα των νομών Άρτας, Ευρυτανίας, Καρδίτσας και Αιτωλοακαρνανίας.
Η συνάντηση Ζέρβα – Γουντχάουζ, έγινε στις 10 Νοεμβρίου 1942. Ο Θεμιστοκλής Μαρίνος, σημειώνει ότι: “…απετέλεσε κατ’ εμέ, σταθμό στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος, σωτήριο για το Έθνος. Γιατί οδήγησε τελικά στην ανάσχεση του υπαρκτού τότε κινδύνου υποταγής της χώρας στον ολοκληρωτισμό…”.

Ο Ναπολέων Ζέρβας, ήταν ιδιαίτερα χαρούμενος για τη συνάντησή του με τον Γουντχάουζ. Αλλά και ο Βρετανός εντυπωσιάστηκε από τον Ζέρβα και τον υπαρχηγό του Κομνηνό Πυρομάγλου.

Σε 2 μέρες, ο Ζέρβας με 100 περίπου άνδρες, ξεκίνησαν για να συναντήσουν τους αντάρτες του ΕΛΑΣ και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας Harling. Μεταξύ των ανταρτών του ΕΔΕΣ, επικρατούσαν ενθουσιασμός και αποφασιστικότητα. Μπαίνοντας στην Ευρυτανία, ο Ζέρβας έστειλε αδελφικό χαιρετισμό στον Βελουχιώτη, που βρισκόταν στο χωριό Παπαρούσι, καλώντας τον σε συνεργασία και ορίζοντας ως τόπο συνάντησης το χωριό Βίνιανη. Το πρωί της 14 ης Νοεμβρίου 1941, έγινε η πρώτη ιστορική συνάντηση Ζέρβα – Βελουχιώτη – Γουντχάουζ. Εκεί συμφώνησαν να συνεργαστούν όλοι μαζί για την πραγματοποίηση της επιχείρησης.
Στη Βίνιανη, έμειναν περίπου 20 άνδρες του ΕΛΑΣ και μια ομάδα ανδρών του ΕΔΕΣ για λόγους ασφαλείας.

Στις 18 Νοεμβρίου, ο Ζέρβας έφτασε στη σπηλιά της Στρώμνης στη Γκιώνα, όπου συνάντησε τον Έντι Μάγιερς και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας Harling.

Συμφωνήθηκαν οι λεπτομέρειες του σχεδίου, όμως έπρεπε και ο Βελουχιώτης, άριστος γνώστης της περιοχής, να δώσει την έγκρισή του.

Ο Ζέρβας, όντας και εξαιρετικός διπλωμάτης όπως φαίνεται, συμφώνησε πρόθυμα να δοθεί συναρχηγία στον Βελουχιώτη, όχι μόνο από αβρότητα επειδή βρισκόταν στη “δική του” περιοχή, αλλά και για ψυχολογικούς λόγους, επειδή στην επιχείρηση θα έπαιρναν μέρος περισσότεροι άνδρες του ΕΛΑΣ.

Οι σχέσεις ανάμεσα στους άνδρες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, όπως γράφει ο Θ. Μαρτίνος που θυμίζουμε πήρε μέρος στην επιχείρηση, ήταν εξαιρετικές. Και οι μεν και οι δε, συνεργάζονταν επίσης άψογα με τα μέλη της ομάδας Harling.

Ωστόσο, η πίεση στον Βελουχιώτη, προερχόταν από την ΚΕ του Κ.Κ.Ε. Του ζητούσαν να μην πάρει μέρος στην επιχείρηση και να ξεμπερδεύει με τον Ζέρβα. Για τον σκοπό αυτό, στις 16 Νοεμβρίου επιτροπή του ΕΑΜ από τη Λαμία συναντήθηκε με τον Βελουχιώτη και τον πίεσε έντονα. Ο Άρης, αρνήθηκε. Εκμυστηρεύτηκε το γεγονός τόσο στον Κομνηνό Πυρομάγλου όσο και στον Κρις Γουντχάουζ.

Σε συνέντευξή του στην “Ελευθεροτυπία”, στις 7/10/1976, ο υπαρχηγός του Ζέρβα είπε πως όταν ο Βελουχιώτης του ανέφερε το συμβάν, αιτιολόγησε την άρνησή του να συμμορφωθεί με τις “άνωθεν” εντολές ως εξής:

“Δεν θα αφήσω σ’ εσάς την πρωτοβουλία, τώρα αρχίζει ο αγώνας, αυτοί στην Αθήνα είναι κόπανοι”(!).

Ο Θ. Μαρτίνος, γράφει τα εξής για τον Βελουχιώτη:

“Ο Άρης, άσχετα από τα πολύ σοβαρά ελαττώματα και τα αδίστακτα εγκληματικά ένστικτά του, που αργότερα εκδηλώθηκαν ωμά στην πράξη, ήταν γεννημένος ηγέτης με μεγάλη πολιτική διορατικότητα. Εκείνος διέβλεπε ότι θα ήταν καταστροφή για το μέλλον του ΕΛΑΣ εάν τότε, στην αρχή του αντάρτικου, γινόταν η συμμαχική επιχείρηση με δυνάμεις του Ζέρβα, στην περιοχή του ΕΑΜ, χωρίς τη συμμετοχή του. Ο ΕΔΕΣ θα έπαιρνε το προβάδισμα ενώ ο ΕΛΑΣ δεν θα μπορούσε πλέον να υπολογίζει στην υλική βοήθεια των Συμμάχων, ούτε στην ηθική υποστήριξη του κόσμου για εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα τον οποίο πρόβαλε για την προσέλκυση των νέων που ήθελαν πραγματικά να πολεμήσουν τους κατακτητές.

Στο γενικό πολεμικό συμβούλιο που έγινε στο Μαύρο Λιθάρι, εγκρίθηκε το σχέδιο δράσης, το οποίο είχαν ετοιμάσει, οι Ζέρβας και Μάγιερς. Ωστόσο λήφθηκαν σοβαρά υπόψη και οι παρατηρήσεις του Βελουχιώτη. Ας δούμε σε γενικές γραμμές το σχέδιο για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου.

Στο νότιο βάθρο της γέφυρας, βρισκόταν 80 Ιταλοί στρατιώτες, με πλήρη αμυντική οργάνωση της τοποθεσίας (συρματοπλέγματα, χαρακώματα, πολυβολεία από μπετόν αρμέ). Στο βόρειο βάθρο, υπήρχαν 30 άνδρες σε αντίσκηνα και μια κωνική σκηνή εκστρατείας. Στην επιχείρηση θα έπαιρναν μέρος 150 άνδρες του ΕΛΑΣ, 60 άνδρες του ΕΔΕΣ και η βρετανική αποστολή. Το νότιο βάθρο, θα δεχόταν επίθεση από 4 ομάδες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον έφεδρο υπολοχαγό Κωστούλα(Κώστα Καβρέντζο), ενώ στο βόρειο βάθρο, θα επιχειρούσαν 45 άνδρες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη. Δυο ομάδες του ΕΛΑΣ με 15 άνδρες η καθεμία κι ένας Βρετανός σαμποτέρ σε θέσεις ένα χιλιόμετρο βόρεια και νότια από τη γέφυρα, θα υπονόμευαν τη σιδηροδρομική γραμμή και θα εμπόδιζαν την προσέγγιση εχθρικών ενισχύσεων. 15 άνδρες του ΕΛΑΣ, εφοδιασμένοι με μπιτόνια βενζίνης, θα βρίσκονταν στην ξύλινη οδική γέφυρα του Σπερχειού στον δρόμο Φραντζή – Λαμία.

Οι Βρετανοί σαμποτέρ με βοήθεια από 8 άνδρες του ΕΛΑΣ και 4 του ΕΔΕΣ θα ανατίναζαν τη γέφυρα. Γενικός αρχηγός της επιχείρησης ήταν ο Ναπολέων Ζέρβας. Ημερομηνία της επιχείρησης ορίστηκε η 22α-23η Νοεμβρίου. Και πάλι όμως ο Άρης Βελουχιώτης ζητούσε νέα παράταση 2-3 ημερών για να φτάσει η έγκριση της “Κεντρικής Επιτροπής ΕΑΜ” από την Αθήνα. Ο Έντι Μάγιερς έθεσε ως τελευταία προθεσμία την 25η Νοεμβρίου, μετά την οποία θα γινόταν η επιχείρηση έστω και χωρίς τη συμμετοχή των ανδρών του ΕΛΑΣ. Αν δινόταν και νέα αναβολή, θα χανόταν το πλεονέκτημα που έδινε το “γέμισμα” του φεγγαριού και θα μεγάλωνε ο κίνδυνος να διαρρεύσει το μυστικό στους Ιταλούς οι οποίοι είχαν ενισχύσει τη φρουρά στον Γοργοπόταμο και έκαναν διάφορα οχυρωματικά έργα.

Ο στρατάρχης Έρβιν Ρόμελ και το Afrika Korp.
Οι συντελεστές του σαμποτάζ
Το Σχέδιο Χάρλινγκ ξεκίνησε να τίθεται σε εφαρμογή τέλη Σεπτεμβρίου του 1942, όταν έπεσαν δύο ομάδες Βρετανών αλεξιπτωτιστών στην περιοχή της Γκιώνας. Αργότερα, αρχές Οκτωβρίου, έπεσε και μια ομάδα ακόμα. Η ομάδα αποτελούνταν από 12 Άγγλους κομάντος. Επικεφαλείς τους ήταν ο συνταγματάρχης Έντι Μάιερς, ο ταγματάρχης Κρις Γουντχάους και ο λοχαγός Ντένις Χάμσον. Ανάμεσά τους ήταν και ο Έλληνας στρατιωτικός, Θεμιστοκλής Μαρίνος, καθώς και ένας Κύπριος που έφερε το κωδικό όνομα «Γιάννης». Η βρετανική αντιπροσωπεία, ερεύνησε και έκρινε ότι η καταλληλότερη γέφυρα για το σαμποτάζ ήταν αυτή του Γοργοποτάμου. Ύστερα, σύμφωνα με τις διαταγές της SOE, αυτή η ομάδα είχε αποστολή να βρει και να ενώσει, τις κορυφαίες ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις, προκειμένου να συνεργαστούν από κοινού για την επίτευξη του σαμποτάζ. Οι οργανώσεις αυτές ήταν ο ΕΛΑΣ του Άρη Βελουχιώτη και ο ΕΔΕΣ του Ναπολέοντα Ζέρβα.


«Χωρίς Ζέρβα δε γινόταν, χωρίς  Άρη δεν πετύχαινε»
Οι Βρετανοί επικεφαλής ήρθαν αρχικά σε επαφή με τον Άρη Βελουχιώτη, καθώς θα ήταν πιο μεγάλη η προσπάθειά τους να τον πείσουν να συνεργαστεί με τους ιδεολογικούς του αντιπάλους, Άγγλους και δεξιούς. Στη συνέχεια προσέγγισαν και τον Ναπολέοντα Ζέρβα και του ζήτησαν συνεργασία. Στις 12 Νοεμβρίου 1942, ο Ζέρβας ήρθε σε επικοινωνία με τον Βελουχιώτη και δύο μέρες αργότερα συναντήθηκαν στη Βίνιανη Φωκίδας. Εκεί ο Ζέρβας ζήτησε από τον Βελουχιώτη να συμμετέχει στην επιχείρηση, ώστε να περαστεί το μήνυμα της συνεργασίας των ελληνικών αντιστασιακών δυνάμεων. Ο Βελουχιώτης, δύσπιστος απέναντι στους ιδεολογικούς του αντιπάλους, ζήτησε χρόνο να το σκεφτεί.

Στις 19-20 Νοεμβρίου 1942, οι Ζέρβας, Βελουχιώτης, Γουντχάους και Μάιερς συναντήθηκαν στο Μαυρολιθάρι Φωκίδας. Ο Βελουχιώτης πείστηκε να συμμετέχει με τον ΕΛΑΣ στο σαμποτάζ και ξεκίνησε η οργάνωση του σχεδίου. Στις 22 Νοεμβρίου 1942 ορίστηκε το τελικό σχέδιο, κατόπιν εποπτείας του χώρου από κοινή ομάδα ανταρτών. Η επιχείρηση προγραμματίστηκε για τη νύχτα της 25ης προς 26 Νοεμβρίου 1942. Προέβλεπε επίθεση και κατάληψη της γέφυρας του Γοργοποτάμου και κατόπιν την ανατίναξή της.

Η απόφαση για ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου-Ο σχεδιασμός

Αρχικά, τα μέλη της ομάδας Harling ήρθαν σε επαφή με τους άνδρες του ΕΛΑΣ που είχαν υπό τον έλεγχό τους την περιοχή της Στερεάς Ελλάδας.

Εκτός από τον Άρη Βελουχιώτη, οι συνεννοήσεις γινόταν με τους Νικηφόρο (Δημήτρη Δημητρίου) στρατιωτικό υπεύθυνο του ΕΛΑΣ και Πελοπίδα (Παντελή Λιάσκο). Ο Έντι Μάγιερς μαζί με τον Νικηφόρο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η επιχείρηση πρέπει να γίνει στη γέφυρα του Γοργοπόταμου.

Ο υπαρχηγός της Harling, Κρις Γουντχάουζ, κατευθύνθηκε προς τον Βάλτο της Αιτωλοακαρνανίας για να έρθει σε επαφή με τον Ν. Ζέρβα ο οποίος επικεφαλής ομάδας ανταρτών τον ΕΔΕΣ, μαχόταν εναντίον Ιταλών.

Ο Θεμιστοκλής Μαρίνος, ο οποίος εμφανιζόταν ως αξιωματικός του βρετανικού στρατού και έμεινε μαζί με άλλα μέλη της ομάδας Harling μερικές μέρες με άνδρες του ΕΑΜ, γράφει ότι ο Άρης Βελουχιώτης δεν εμφανιζόταν με το πραγματικό του ονοματεπώνυμο και ότι σημαντικό ρόλο, έπαιζε στο ΕΑΜ ο πολιτικός καθοδηγητής «Περικλής»(Γεώργιος Χουλιάρας).

Αναφέρεται ακόμα στον Άθω Ρουμελιώτη (πραγματικό ονοματεπώνυμο Σωτήρης Γκέκας). Ανάμεσα σ’ αυτόν και τον Βελουχιώτη, ο οποίος τον χαρακτήριζε προδότη, υπήρχε διαμάχη για την ηγεσία του ΕΛΑΣ. Το ΚΚΕ, εμπιστευόταν περισσότερο τον Άθω ενώ αμφέβαλλε για τη συμμόρφωση του Άρη στις εντολές του κόμματος. Τελικά επικράτησε ο Άρης, ενώ ο Άθως Ρουμελιώτης αποχώρησε από τον ΕΛΑΣ.

Στο μεταξύ ο Μάγιερς έφτασε στο χωριό Σακαρέτσι (Περδικάκι) του Βάλτου. Ο Ζέρβας, είχε ειδοποιηθεί από την Αθήνα, ότι θα έφτανε στην περιοχή Άγγλος αξιωματικός, χωρίς όμως περαιτέρω στοιχεία.

Αρχικά, ο υπαρχηγός της Harling, συναντήθηκε με τον υπασπιστή του Ζέρβα , λοχαγό Μιχάλη Μυριδάκη.

Στις 10 Νοεμβρίου 1942, ο Γουντχάουζ ο οποίος εμφανίστηκε ως Κρις ή Χρήστου, μαζί με τον Μυριδάκη, συναντήθηκαν με τον Ζέρβα στο χωριό Αργύρι το οποίο βρίσκεται στα σύνορα των νομών Άρτας, Ευρυτανίας, Καρδίτσας και Αιτωλοακαρνανίας.
Η συνάντηση Ζέρβα – Γουντχάουζ, έγινε στις 10 Νοεμβρίου 1942. Ο Θεμιστοκλής Μαρίνος, σημειώνει ότι: “…απετέλεσε κατ’ εμέ, σταθμό στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδος, σωτήριο για το Έθνος. Γιατί οδήγησε τελικά στην ανάσχεση του υπαρκτού τότε κινδύνου υποταγής της χώρας στον ολοκληρωτισμό…”.

Ο Ναπολέων Ζέρβας, ήταν ιδιαίτερα χαρούμενος για τη συνάντησή του με τον Γουντχάουζ. Αλλά και ο Βρετανός εντυπωσιάστηκε από τον Ζέρβα και τον υπαρχηγό του Κομνηνό Πυρομάγλου.

Σε 2 μέρες, ο Ζέρβας με 100 περίπου άνδρες, ξεκίνησαν για να συναντήσουν τους αντάρτες του ΕΛΑΣ και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας Harling. Μεταξύ των ανταρτών του ΕΔΕΣ, επικρατούσαν ενθουσιασμός και αποφασιστικότητα. Μπαίνοντας στην Ευρυτανία, ο Ζέρβας έστειλε αδελφικό χαιρετισμό στον Βελουχιώτη, που βρισκόταν στο χωριό Παπαρούσι, καλώντας τον σε συνεργασία και ορίζοντας ως τόπο συνάντησης το χωριό Βίνιανη. Το πρωί της 14 ης Νοεμβρίου 1941, έγινε η πρώτη ιστορική συνάντηση Ζέρβα – Βελουχιώτη – Γουντχάουζ. Εκεί συμφώνησαν να συνεργαστούν όλοι μαζί για την πραγματοποίηση της επιχείρησης.
Στη Βίνιανη, έμειναν περίπου 20 άνδρες του ΕΛΑΣ και μια ομάδα ανδρών του ΕΔΕΣ για λόγους ασφαλείας.

Στις 18 Νοεμβρίου, ο Ζέρβας έφτασε στη σπηλιά της Στρώμνης στη Γκιώνα, όπου συνάντησε τον Έντι Μάγιερς και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας Harling.

Συμφωνήθηκαν οι λεπτομέρειες του σχεδίου, όμως έπρεπε και ο Βελουχιώτης, άριστος γνώστης της περιοχής, να δώσει την έγκρισή του.

Ο Ζέρβας, όντας και εξαιρετικός διπλωμάτης όπως φαίνεται, συμφώνησε πρόθυμα να δοθεί συναρχηγία στον Βελουχιώτη, όχι μόνο από αβρότητα επειδή βρισκόταν στη “δική του” περιοχή, αλλά και για ψυχολογικούς λόγους, επειδή στην επιχείρηση θα έπαιρναν μέρος περισσότεροι άνδρες του ΕΛΑΣ.

Οι σχέσεις ανάμεσα στους άνδρες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, όπως γράφει ο Θ. Μαρτίνος που θυμίζουμε πήρε μέρος στην επιχείρηση, ήταν εξαιρετικές. Και οι μεν και οι δε, συνεργάζονταν επίσης άψογα με τα μέλη της ομάδας Harling.

Ωστόσο, η πίεση στον Βελουχιώτη, προερχόταν από την ΚΕ του Κ.Κ.Ε. Του ζητούσαν να μην πάρει μέρος στην επιχείρηση και να ξεμπερδεύει με τον Ζέρβα. Για τον σκοπό αυτό, στις 16 Νοεμβρίου επιτροπή του ΕΑΜ από τη Λαμία συναντήθηκε με τον Βελουχιώτη και τον πίεσε έντονα. Ο Άρης, αρνήθηκε. Εκμυστηρεύτηκε το γεγονός τόσο στον Κομνηνό Πυρομάγλου όσο και στον Κρις Γουντχάουζ.

Σε συνέντευξή του στην “Ελευθεροτυπία”, στις 7/10/1976, ο υπαρχηγός του Ζέρβα είπε πως όταν ο Βελουχιώτης του ανέφερε το συμβάν, αιτιολόγησε την άρνησή του να συμμορφωθεί με τις “άνωθεν” εντολές ως εξής:

“Δεν θα αφήσω σ’ εσάς την πρωτοβουλία, τώρα αρχίζει ο αγώνας, αυτοί στην Αθήνα είναι κόπανοι”(!).

Ο Θ. Μαρτίνος, γράφει τα εξής για τον Βελουχιώτη:

“Ο Άρης, άσχετα από τα πολύ σοβαρά ελαττώματα και τα αδίστακτα εγκληματικά ένστικτά του, που αργότερα εκδηλώθηκαν ωμά στην πράξη, ήταν γεννημένος ηγέτης με μεγάλη πολιτική διορατικότητα. Εκείνος διέβλεπε ότι θα ήταν καταστροφή για το μέλλον του ΕΛΑΣ εάν τότε, στην αρχή του αντάρτικου, γινόταν η συμμαχική επιχείρηση με δυνάμεις του Ζέρβα, στην περιοχή του ΕΑΜ, χωρίς τη συμμετοχή του. Ο ΕΔΕΣ θα έπαιρνε το προβάδισμα ενώ ο ΕΛΑΣ δεν θα μπορούσε πλέον να υπολογίζει στην υλική βοήθεια των Συμμάχων, ούτε στην ηθική υποστήριξη του κόσμου για εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα τον οποίο πρόβαλε για την προσέλκυση των νέων που ήθελαν πραγματικά να πολεμήσουν τους κατακτητές.

Στο γενικό πολεμικό συμβούλιο που έγινε στο Μαύρο Λιθάρι, εγκρίθηκε το σχέδιο δράσης, το οποίο είχαν ετοιμάσει, οι Ζέρβας και Μάγιερς. Ωστόσο λήφθηκαν σοβαρά υπόψη και οι παρατηρήσεις του Βελουχιώτη. Ας δούμε σε γενικές γραμμές το σχέδιο για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου.

Στο νότιο βάθρο της γέφυρας, βρισκόταν 80 Ιταλοί στρατιώτες, με πλήρη αμυντική οργάνωση της τοποθεσίας (συρματοπλέγματα, χαρακώματα, πολυβολεία από μπετόν αρμέ). Στο βόρειο βάθρο, υπήρχαν 30 άνδρες σε αντίσκηνα και μια κωνική σκηνή εκστρατείας. Στην επιχείρηση θα έπαιρναν μέρος 150 άνδρες του ΕΛΑΣ, 60 άνδρες του ΕΔΕΣ και η βρετανική αποστολή. Το νότιο βάθρο, θα δεχόταν επίθεση από 4 ομάδες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον έφεδρο υπολοχαγό Κωστούλα(Κώστα Καβρέντζο), ενώ στο βόρειο βάθρο, θα επιχειρούσαν 45 άνδρες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τους ανθυπολοχαγούς Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη. Δυο ομάδες του ΕΛΑΣ με 15 άνδρες η καθεμία κι ένας Βρετανός σαμποτέρ σε θέσεις ένα χιλιόμετρο βόρεια και νότια από τη γέφυρα, θα υπονόμευαν τη σιδηροδρομική γραμμή και θα εμπόδιζαν την προσέγγιση εχθρικών ενισχύσεων. 15 άνδρες του ΕΛΑΣ, εφοδιασμένοι με μπιτόνια βενζίνης, θα βρίσκονταν στην ξύλινη οδική γέφυρα του Σπερχειού στον δρόμο Φραντζή – Λαμία.

Οι Βρετανοί σαμποτέρ με βοήθεια από 8 άνδρες του ΕΛΑΣ και 4 του ΕΔΕΣ θα ανατίναζαν τη γέφυρα. Γενικός αρχηγός της επιχείρησης ήταν ο Ναπολέων Ζέρβας. Ημερομηνία της επιχείρησης ορίστηκε η 22α-23η Νοεμβρίου. Και πάλι όμως ο Άρης Βελουχιώτης ζητούσε νέα παράταση 2-3 ημερών για να φτάσει η έγκριση της “Κεντρικής Επιτροπής ΕΑΜ” από την Αθήνα. Ο Έντι Μάγιερς έθεσε ως τελευταία προθεσμία την 25η Νοεμβρίου, μετά την οποία θα γινόταν η επιχείρηση έστω και χωρίς τη συμμετοχή των ανδρών του ΕΛΑΣ. Αν δινόταν και νέα αναβολή, θα χανόταν το πλεονέκτημα που έδινε το “γέμισμα” του φεγγαριού και θα μεγάλωνε ο κίνδυνος να διαρρεύσει το μυστικό στους Ιταλούς οι οποίοι είχαν ενισχύσει τη φρουρά στον Γοργοπόταμο και έκαναν διάφορα οχυρωματικά έργα.

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου

Τελικά, οριστικοποιήθηκε ότι η επιχείρηση θα γινόταν το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου 1942 και θα ξεκινούσε στις 23.00. Ο Βελουχιώτης είχε καθορίσει αυστηρά χρονικά πλαίσια για κάθε φάση της. Το σημείο απ’ όπου θα ξεκινούσαν την επιχείρηση οι αντάρτες και οι σαμποτέρ ήταν μερικές εγκατελειμμένες παράγκες υλοτόμων στη νότια πλαγιά της Οίτης, σε απόσταση έξι ωρών από τη γέφυρα. Εκεί υπήρχε ένα παλιό πριονιστήριο ξυλείας ιδιοκτησίας Χονδρογιάννη, όπως γράφει ο Θ. Μαρτίνος. Το χιόνι που έπεφτε πυκνό είχε φτάσει σε ύψος τους 30 πόντους, δυσκολεύοντας τους αντάρτες…

Στις 24 Νοεμβρίου έγινε αναγνώριση του στόχου. Οι Ιταλοί φρουροί υπολογίστηκαν σε 120-140. Στους αντάρτες, ο αριθμός των οποίων διαφέρει από περιγραφή σε περιγραφή, προστέθηκε και ο… τοπικός λήσταρχος Καραλίβανος με 4 άνδρες του.

Ως ενδιάμεσος σταθμός από το παλιό πριονιστήριο μέχρι τον Γοργοπόταμο, ορίστηκε η τοποθεσία Πλακωτό απ’ όπου ξεκίνησαν μέσα σε πυκνό σκοτάδι, ψιλόβροχο και δυνατό κρύο την κάθοδό τους οι αντάρτες γύρω στις 22.00. Λίγο πριν τις 23.00 κι ενώ όλα ήταν έτοιμα, ένα τρένο με κατεύθυνση προς τον βορρά πέρασε από τη γέφυρα. Ευτυχώς, αυτό έγινε πριν την έναρξη της επιχείρησης.

Τελικά, η επίθεση ξεκίνησε με δεκάλεπτη καθυστέρηση με ταυτόχρονη επίθεση στο βόρειο και το νότιο τμήμα της γέφυρας. Οι κραυγές “αέρα” των ανταρτών και τα καταιγιστικά πυρά των όπλων τους έσπασαν τη σιγαλιά της νύχτας. Οι Ιταλοί απάντησαν αμέσως με βαριά πυροβόλα και αμυντικές χειροβομβίδες. Κάποια στιγμή, στο νότιο τμήμα οι αντάρτες, φοβούμενοι πιθανότατα την ύπαρξη ηλεκτροφόρων καλωδίων δίσταζαν να προχωρήσουν. Τότε ο Καραλίβανος με τους 4 άνδρες του, όρμησαν εναντίον των Ιταλών, παρασύροντας και τους αντάρτες. Σε 20′ περίπου, εξουδετερώθηκαν και τα 4 φυλάκια που είχαν οι Ιταλοί στο νότιο τμήμα.

Στο βόρειο τμήμα όμως, τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Είχε υποτιμηθεί η δύναμη των Ιταλών και η αμυντική τους οργάνωση. Τελικά, μετά από λυσσαλέα μάχη, επιτεύχθηκε και η εξουδετέρωση της φρουράς στον βόρειο τομέα. Οι σαμποτέρ, με επικεφαλής τον Νεοζηλανδό Τομ Μπαρνς τοποθέτησαν τα εκρηκτικά στον πύργο στήριξης της γέφυρας μετά από 45′ περίπου. Η πυροδότηση έγινε. Η έκρηξη ήταν τρομακτική. Όλη η γύρω περιοχή σείστηκε, ενώ κομμάτια φλεγόμενου μετάλλου τινάχτηκαν σε μεγάλες αποστάσεις.

Από απροσεξία του, τραυματίστηκε ελαφρά ο αντάρτης του ΕΔΕΣ Γιώργος Ζαγκαεβιέρος. Ο Μπαρνς έκανε μετά από λίγο, διαπίστωσε ότι ναι μεν είχαν πέσει δυο τόξα της γέφυρας και είχε κοπεί ο πύργος, αλλά για να υποστεί τέτοια ζημιά η γέφυρα ώστε να απαιτηθούν 6 εβδομάδες για την επισκευή της, σύμφωνα με την εντολή που είχαν λάβει, έπρεπε να γίνει και δεύτερη ανατίναξη. Εκείνη την ώρα, έφτασε από τη Λαμία τρένο με ιταλικές ενισχύσεις και ξέσπασε νέα μάχη με τους αντάρτες.

Στο μεταξύ, μέσα σε 20 λεπτά οι σαμποτέρ, υπονόμευσαν (κυριολεκτικά) εκ νέου τη γέφυρα. Ακολούθησε δεύτερη έκρηξη που προκάλεσε τεράστιες ζημιές.

Γύρω στις 02.30 η επιχείρηση είχε τελειώσει. Ο Μιχάλης Μυριδάκης, υπασπιστής του Ν. Ζέρβα θυμίζουμε, πήρε ένα κομμάτι χαρτί από ένα ιταλικό φυλάκιο και έγραψε: “Εις οιωνός άριστος αμύνεσθε περί πάτρης” 25 Νοεμβρίου 1942, Ναπολέων Ζέρβας και το τοποθέτησε πίσω από ένα εικονοστάσι που βρισκόταν εκεί.

Οι Ιταλοί είχαν πολλούς νεκρούς. Από ελληνικής πλευράς, εκτός από τον Γ. Ζαγκαβιέρο, τραυματίστηκε και ο Ανθυπολοχαγός του ΕΔΕΣ Σωτήρης Παπαχρήστου, επικεφαλής της ομάδας που επιτέθηκε στον βόρειο τομέα.

Μετά την ανατίναξη

Αλώβητοι οι αντάρτες και οι σαμποτέρ, έφθασαν αρχικά στο Πλακωτό και στη συνέχεια στο παλιό πριονιστήριο χωρίς άλλα προβλήματα.

16 αθώοι Έλληνες από την Υπάτη, εκτελέστηκαν στα ερείπια της γέφυρας. Επίσης εκτελέστηκε και ο Ιταλός διοικητής της φρουράς, αφού δικάστηκε από στρατοδικείο.
Η κίνηση στη γέφυρα αποκαταστάθηκε στις 6 Ιανουαρίου 1943. Ο Ζέρβας επικηρύχθηκε από την ιταλική Διοίκηση Αθηνών για 100.000.000 δραχμές.

Τον πρόδωσε το σημείωμα του Μυριδάκη…

Στις 27 Νοεμβρίου, οι αντάρτες έφθασαν στο Μαύρο Λιθάρι, όπου τους επιφυλάχθηκε θριαμβευτική υποδοχή από τους κατοίκους του.

Σε σύσκεψη που έγινε εκεί, ο Έντι Μάγιερς συγχάρηκε τους Ζέρβα και Βελουχιώτη. Στον μεν Ζέρβα έδωσε 1.000 χρυσές λίρες, στον δε Βελουχιώτη 250, ο οποίος τις δέχθηκε με την προϋπόθεση ότι δεν θα γινόταν εκμετάλλευση του γεγονότος αυτού από τους Βρετανούς.
Στις 10 το πρωί της 28ης Νοεμβρίου ο Ζέρβας με τους άνδρες του και τα μέλη της ομάδας Harling ξεκίνησαν για τη βάση του ΕΔΕΣ στον Βάλτο.

Πριν την ανατίναξη της γέφυρας, οι Γερμανοί, που ανέλαβαν στη συνέχεια τη φρούρησή της, έστελναν καθημερινά στον Πειραιά 48 τρένα με εφόδια για τη Μέση Ανατολή. Καθώς η μάχη του Ελ Αλαμέιν είχε γίνει (23/10 – 5/11/1942) και ουσιαστικά ο πόλεμος στη Βόρεια Αφρική είχε κριθεί, η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου είχε περισσότερο συμβολική σημασία ενώ ανέβασε στα ύψη την ψυχολογία και το ηθικό των Ελλήνων και προκάλεσε ζωηρή αίσθηση διεθνώς, καθώς αποτελούσε μία από τις κορυφαίες πράξεις αντίστασης στην κατεχόμενη Ευρώπη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πηγές: ΘΕΜΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ, “ΑΠΟΣΤΟΛΗ HARLING – 1942 (Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ)”, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ 1994
ΤΑΣΟΣ ΒΟΥΡΝΑΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΦΩΝ ΤΟΛΙΔΗ, 1980.

Πηγή εικόνας: http://farosthermaikou.blogspot.com/ | Η κατεστραμμένη γέφυρα του Γοργοποτάμου μετά την ανατίναξη από τους 150 μαχητές του «Σχεδίου Χάρλινγκ».

Πηγή εικόνας: kolivas.de | Αναφορά του τύπου για την τραγωδία του Γοργοποτάμου, στις 29 Νοεμβρίου 1964.
Η Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης
Το 1982, η ελληνική κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου ψήφισε τον νόμο 1285. Ο νόμος αυτός ανακήρυττε την 25η Νοεμβρίου, ημέρα επετείου της μάχης του Γοργοποτάμου, ως Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε με ετήσιους πανελλαδικούς εορτασμούς. Η ημέρα αυτή διδάσκει διαχρονικά στον ελληνικό λαό πως αν είναι ενωμένος και θυμάται αυτά που τον ενώνουν κι όχι αυτά που τον χωρίζουν, μπορεί να πετύχει το θαύμα ακόμα και απέναντι σε ισχυρές κατακτητικές και πολεμικές μηχανές.

Πηγή εικόνας: http://users.sch.gr/ | Ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, σε εορτασμούς για την Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης στον Γοργοπόταμο.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με αφιέρωμα στη μάχη του Γοργοποτάμου από την εκπομπή «Η μηχανή του χρόνου».

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο.

Μάχη του Γοργοποτάμου. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org (τελευταία σύνδεση 25/11/2021)

Επιχείρηση «Γοργοπόταμος». Ανακτήθηκε από sansimera.gr (τελευταία σύνδεση 25/11/2021)

Ντομινίκ Εντί, (1975) Οι Καπετάνιοι. Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ

 Κυριακή, 27 Νοεμβρίου 2022

Γενικός σημαιοστολισμός σε όλη την επικράτεια από την 8η πρωινή ώρα της 27ης Νοεμβρίου 2022, ημέρας του εορτασμού μέχρι τη δύση του ηλίου και Φωταγώγηση όλων των καταστημάτων του Δημοσίου, των ΟΤΑ, καθώς και των καταστημάτων των ΝΠΔΔ και των Τραπεζών κατά τις βραδινές ώρες της 27ης Νοεμβρίου 2022 και μέχρι τις πρωινές ώρες της επομένης της εορτής, λαμβάνοντας μέριμνα για την εξοικονόμηση ενέργειας.

 

 

Εγγραφείτε στο κανάλι μας στο You Tube

Δες επίσης

Λαμία: Περιστατικά επίθεσης από σκύλο

Κοινοποιείται το παρόν άρθρο προκειμένου να εντοπιστεί ο σκύλος για να μην υπάρξουν και άλλες …

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *