Σε κίνδυνο το κόκκινο ελάφι του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας μετά την πυρκαγιά

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΜΟΥ,
Δασολόγος – πρώην Αντιπρόεδρος ΔΣ Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας

Όπως είναι γνωστό όλοι οι φορείς διαλύθηκαν και οι σχετικές αρμοδιότητες και το προσωπικό πέρασαν σε διάδοχο σχήμα του νέου Οργανισμού ΟΦΥΠΕΚΑ, ο όποιος είναι ενιαίος για όλη την Ελλάδα.

Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας όμως ήταν μια ειδική περίπτωση αφού είχε άφθονη χρηματοδότηση τόσο από τα ανταποδοτικά τέλη του καζίνου της Πάρνηθας όπως και μεγάλο ποσό από δωρεές που είχαν γίνει με σκοπό τις αναδασώσεις μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007. Ασκούσε διαχείριση όχι μόνον του ελατοδάσους της Πάρνηθας και του κόκκινου ελαφιού, αλλά και του τέως βασιλικού κτήματος Τατοΐου με τις ιδιαιτερότητες των δασών αυτών και τη μεγάλη επισκεψιμότητα. Το επιστημονικό του προσωπικό ασχολείτο με την διαχείριση και τις μελέτες και συνεπικουρούσε τις υποστελεχωμένες δασικές υπηρεσίες που έχουν τον πρωτεύοντα λόγο στην διαχείριση και την εκτέλεση έργων και εργασιών. Δυστυχώς σήμερα από τους εννέα πτυχιούχους του φορέα στο παράρτημα της Μονάδας Διαχείρισης της Πάρνηθας και Τατοΐου έχουν απομείνει τρεις και οι υπόλοιποι έχουν αποσπαστεί παράτυπα στην κεντρική υπηρεσία του ΟΦΥΠΕΚΑ και στα γραφεία υπουργών. Αλλά και αυτοί που έχουν μείνει ασχολούνται κυρίως με τις γνωμοδοτήσεις περιβαλλοντικών μελετών ολόκληρης της Αττικής και της Εύβοιας, λόγω υποστελέχωσης της αντίστοιχης μονάδας και χωρίς καμιά προσωπική γνώση του χώρου και αδυναμία επισκέψεων στις επίμαχες περιοχές.

Από το 2007 και μετά την πυρκαγιά ο φορέας επειδή δεν διέθετε Τεχνική Υπηρεσία έκανε τις μελέτες με το επιστημονικό προσωπικό του και τα έργα εκτελούνταν με προγραμματικές συμβάσεις από τις περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες. Η αγαστή αυτή συνεργασία με τις περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες διακόπηκε βίαια στο τέλος του 2020 όταν έληξαν η προγραμματικές συμβάσεις και η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής αρνήθηκε τότε να υπογράψει νέες που είχαν προταθεί, με το αιτιολογικό ότι η κυριότητα του έργου έπρεπε να ανήκει σε εκείνη. Σε τέτοια περίπτωση όμως ο Φορέας θα φαινόταν ως απλός χορηγός και νομικά δεν μπορούσε να καλύψει τη χρηματοδότηση. Για τον σκοπό αυτό έγιναν επανειλημμένα έγγραφα από το τότε ΔΣ και ενώ είχε συμφωνήσει εγγράφως και ο ΟΦΥΠΕΚΑ και η Κεντρική Δασική Υπηρεσία του Υπουργείου, δυστυχώς η αναιτιολόγητη άρνηση παρέμεινε.

Ερχόμαστε λοιπόν στο σήμερα και σαν πολίτης πλέον, αλλά και κάτοικος συναισθηματικά δεμένος με την περιοχή, δυσανασχετώ γιατί ενώ υπάρχουν χρήματα (ανταποδοτικά τέλη από καζίνο και δωρεές-αποθεματικό άνω του 1.500.000 ευρώ) δεν υλοποιούνται τα τελείως απαραίτητα ακόλουθα έργα:

1. Αναδασώσεις
Η μεγάλη πυρκαγιά της Πάρνηθας τον Ιούνιο του 2007 έκαψε συνολικά 48.744,113 στρ. Συγκεκριμένα κάηκαν 36.338,13 στρ. του Εθνικού Δρυμού, εκ των οποίων τα 21.800 στρ. καλύπτονταν από δάσος Κεφαλληνιακής ελάτης, τα 10.561,98 στρ. από δάση Χαλεπίου πεύκης και τα 3.976,2 στρ. από δάση αειφύλλων πλατυφύλλων. Τα περισσότερα αναδασωτικά έργα που εκτελέστηκαν και συνεχίζουν να πραγματοποιούνται αφορούν στην αναδημιουργία του καμένου ελατοδάσους και στην αποκατάσταση του οικοσυστήματος, ενώ οι υπόλοιπες καμένες εκτάσεις μπορούν να αναγεννηθούν φυσικά. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι καμένο ελατοδάσος, αν δεν επέμβουμε με αναδασώσεις ή δεν θα ξαναγίνει ποτέ ελατοδάσος ή στα καλύτερα φυσικά μικροπεριβάλλοντα θα χρειαστεί πάνω από 100 χρόνια και με την προϋπόθεση να υπάρχουν σπορείς.

Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού, άμεσα μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2007, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Αναδασώσεων Αττικής και το Δασαρχείο Πάρνηθας και με τη βοήθεια πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων οδηγήθηκε στη σύνταξη Προγράμματος Αναδασωτικών Εργασιών, που το ακολουθούσε και το ανανέωνε σύμφωνα με την πορεία και τα αποτελέσματα των τεχνητών φυτεύσεων. Αφού χρηματοδότησε και τα πρώτα αντιδιαβρωτικά έργα που εκτελεστήκαν άμεσα, εστίασε και εστιάζει στην επανεγκατάσταση του δάσους ελάτης, η οποία αποτελεί πολύ δύσκολη υπόθεση.

Από το 2020 το τότε ΔΣ είχε εισηγηθεί εγγράφως ότι πρέπει να συναχτούν νέες μελέτες και να επεκταθούν οι αναδασώσεις και στις υπόλοιπες εκτάσεις των 16.000 στρεμμάτων που δεν είχαμε επέμβει, με ταυτόχρονη συνέχιση των συμπληρώσεων στις ήδη αναδασωμένες περιοχές. Αναφερόταν δε σε δυο κατηγορίες εκτάσεων:

Α) Φυτεύσεις σε υπόσκιο περιβάλλον εκεί που προϋπήρχε η ελάτη και έχει ανέλθει και εγκατασταθεί η Χαλέπιος Πεύκη,

Β) Φυτεύσεις σε επιλεγμένα μικροπεριβάλλοντα στις βραχώδεις εκτάσεις που κάηκαν και απογυμνώθηκαν, ώστε να δημιουργηθούν νέες έστω και σποραδικά συστάδες ελάτης.

Δυστυχώς όλη αυτή η προσπάθεια που γινόταν από το 2007 -μέσω των προγραμματικών συμβάσεων- διακόπηκε βίαια το 2020 και ενώ υπήρχαν και 100.000 φυτά στο δασικό φυτώριο μεγάλης ηλικίας με κίνδυνο να καταστραφούν. Αντικαταστάθηκε με ένα πιλοτικό πρόγραμμα με χρηματοδότηση του Ταμείου Συνοχής ενώ υπήρχαν τα χρήματα από τις δωρεές (τι πιλοτικό άραγε εκεί που γίνονται αναδασώσεις επί 13 χρόνια), το όποιο τροποποίησε μια εγκεκριμένη μελέτη που είχε γίνει από τον φορέα και μείωσε τον αριθμό φυτών από 30000 σε 3000. Κάποιος θεωρώ ότι θα πρέπει να απολογηθεί στο μέλλον τι θα απογίνουν τα υπόλοιπα 97000 φυτά του φυτωρίου. Ειρήσθω εν παρόδω ότι το φυτώριο λειτουργούσε με χρηματοδότηση και εποπτεία του Φορέα για λογαριασμό της Διεύθυνσης Αναδασώσεων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, εφόσον εκείνη δεν διέθετε χρήματα. Όλα αυτά σε πνεύμα αμοιβαίας υποστήριξης και χωρίς προβλήματα κυριότητας που προέκυψαν από τη γραφειοκρατία κάποιων υπαλλήλων της τελευταίας.

2. Έργα
Από το 2020 το τότε ΔΣ με απόφασή του, είχε εγκρίνει με εξασφαλισμένες πιστώσεις, να ενταχθούν στην προγραμματική και να εκτελεστούν τα εξής έργα που διέθεταν εγκεκριμένες μελέτες

Α) «Ανάδειξη Χώρων Αναψυχής του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας» προϋπολογισμού δαπάνης 206.703 ευρώ.

Β) «Συντήρηση Πινακίδων Σήμανσης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας» προϋπολογισμού δαπάνης 57.410 ευρώ.

Γ) Είχε υποβληθεί μελέτη για την ανακατασκευή το Φυλακίου του Μετοχίου και την δημιουργία μικρού σταθμού πρώτων βοηθειών τραυματισμένων ζώων προϋπολογισμού 80.000 ευρώ.

Δ) Είχαμε εισηγηθεί, όταν μας ζητήθηκε κτίριο για την κατασκευή Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, την συνεργασία με τον Δήμο Αχαρνών την ανακατασκευή του υπέροχου κτιρίου «Τα Κυκλάμινα» το οποίο έχει παραχωρηθεί με νόμο στον Δήμο. Δεν έχουμε νεότερο γι’ αυτό.

3. Άγρια Πανίδα
Ο Εθνικός Δρυμός φιλοξενεί ένα από τα μεγαλύτερα είδη οπληφόρων θηλαστικών στην Ελλάδα, το κόκκινο ελάφι (Cervus elaphus), διατηρώντας τον πιο ακμαίο πληθυσμό που συμμετέχει ως φυσικός βοσκητής στο οικοσύστημα της Πάρνηθας. Πρόκειται για τον μοναδικό φυσικό πληθυσμό στην χώρα, το 75% του οποίου είναι αυτόχθονος, δηλαδή απόγονοι ελαφιών που ζούσαν πάντα στην Πάρνηθα και αποτελεί έναν ξεχωριστό, απομονωμένο υποπληθυσμό.

Η επανεμφάνιση του λύκου (Canis lupus) στην Πάρνηθα από το 2012, με πληθυσμό που παρουσιάζει συνεχή αύξηση, ελλοχεύει κινδύνους για τη βιωσιμότητα του απομονωμένου πληθυσμού του κόκκινου ελαφιού.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Παρακολούθησης του ελαφιού από το 2008 μέχρι σήμερα, ο πληθυσμός παρουσιάζεται ακμαίος με αυξητικές τάσεις αρχικά (2012-2015), ενώ από το 2016 μέχρι σήμερα παρουσιάζει μεγάλη πτωτική τάση, η οποία οφείλεται στη θήρευση του από τον επανεμφανιζόμενο λύκο.

Μπορεί λοιπόν στην αρχή η μείωση του πληθυσμού από τον λύκο να ήταν επιθυμητή για το οικοσύστημα αφού υπήρχε υπερπληθυσμός αλλά η συνεχής μείωση τα τελευταία χρόνια αυξάνει τον κίνδυνο της εξαφάνισης των ελαφιών. Από το 2019 το τότε ΔΣ είχε ασχοληθεί με το θέμα και σύστησε Ειδική Επιστημονική Επιτροπή, είχε συντάξει τριετές Σχέδιο Δράσης για την προστασία των δύο ειδών, τη διαχείριση των πληθυσμών και των ενδιαιτημάτων τους και είχε δρομολογήσει δράσεις, που προέβλεπαν την παρακολούθηση του λύκου με τη χρήση δορυφορικής τηλεμετρίας, καταγραφή των πληθυσμών, εκτροφείο στην Πάρνηθα ή άλλη περιοχή, συλλήψεις υγιών ζώων και μεταφορά τους στα εκτροφεία Σερρών και Αγάθωνα, εφόσον θα είχε προηγηθεί γενετικός έλεγχος. Σχεδόν τίποτα από αυτά δεν εφαρμόζεται σήμερα και αντιθέτως η καταμέτρηση των ελαφιών που συνεχίζεται ευτυχώς, έστω και πλημμελώς, από το προσωπικό που έχει απομείνει στην Πάρνηθα, δείχνει νέα δραματική μείωση του πληθυσμού των ελαφιών. Αναμφισβήτητο γεγονός είναι, ότι το ελάφι έχει εκδιωχθεί από τον κύριο βιότοπό του (ελατοδάσος της Πάρνηθας) από τον λύκο, κινείται περιμετρικά του ελατοδάσους και κινδυνεύει δυστυχώς με εκτοπισμό και τελικά με εξαφάνιση.

Οφείλει, νομίζουμε, η σημερινή διοίκηση του ΟΦΥΠΕΚΑ αλλά και η ενιαία πλέον Δασική Υπηρεσία, να δώσει κάποιες απαντήσεις για αυτά τα καίρια ζητήματα στους χιλιάδες επισκέπτες και τους κατοίκους της Αττικής και της χώρας για το τι μέλει γενέσθαι. Μέχρι τώρα το μόνο που έχει ο νέος Οργανισμός να επιδείξει είναι η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα για το προσωπικό των Φορέων Διαχείρισης που εντάχτηκαν στον ΟΦΥΠΕΚΑ. Αναφερόμαστε στο έμπειρο επιστημονικό και υλωρικό προσωπικό που μετά από 15 χρόνια αβεβαιότητας, με ετήσιες συμβάσεις, οφείλει πλέον η πολιτεία να τους μονιμοποιήσει.

dasarxeio.com