Στην Καρδίτσα η ελπίδα διάσωσης του καϊκιού και της τέχνης της κατασκευής του

Η «Ελένη Π.» αποτελεί ένα σκάφος – σύμβολο, από τα ελάχιστα ξύλινα σκάφη τύπου «περάματος» που διασώθηκαν στο χώρο του Αιγαίου.

Η ιστορία του ξεκινάει από το 1939 όταν άρχισε να κατασκευάζεται στο καρνάγιο του Μυτιληναίου, στη Σκιάθο και μαζί μ’ αυτή ξεκίνησαν και οι…περιπέτειές του, αφού λόγω έλλειψης χρημάτων και το Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η κατασκευή του ολοκληρώθηκε μεταπολεμικά. Μετά από δεκαετίες στην ενεργό δράση και αφού εξυπηρέτησε για μακρύ χρονικό διάστημα το νησί της Ύδρας, «συνταξιοδοτήθηκε» πριν από 30 περίπου χρόνια και παρά τις…καλές προθέσεις που υπήρξαν στη συνέχει να συντηρηθεί κατέληξε να σαπίζει στη στεριά και μαζί του να χάνονται όλα τα μυστικά μιας τέχνης με παράδοση χιλιετιών που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά και έκανε τους Έλληνες να κυριαρχήσουν στη θάλασσα και την ναυτιλία.

Στην Καρδίτσα η ελπίδα διάσωσης του καϊκιού και της τέχνης της κατασκευής του

Ό,τι δεν μπόρεσαν να συνεισφέρουν για τη σωτηρία του σκάφους και του παραδοσιακού τρόπου ναυπήγησής τόποι με ναυτική παράδοση όπως η Ύδρα και η Σαλαμίνα έρχεται να το κάνει η…στεριανή Καρδίτσα- όπου έχουν μεταφερθεί όσα στοιχεία του σκάφους κρίθηκε ότι μπορεί να συντηρηθούν με επιτυχία- μέσω της ερευνητικής ομάδας του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού με επικεφαλής τον Καθηγητή – Τεχνολόγο Ξύλου κ. Μιχάλη Σκαρβέλη, ο οποίος μας μίλησε για την δύσκολη αλλά και ταυτόχρονα εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αποστολή διάσωσης του ξύλινου καϊκιού «Ελένη Π.».

«Οι καραβομαραγκοί φεύγουν και δεν αντικαθίστανται, η τέχνη τους χάνεται»

.«Η ναυπηγοξυλουργική αποτελεί μια παράδοση χιλιετιών στον ελληνικό χώρο. Χάρη σε αυτή οι Έλληνες και μέσω αυτών η ανθρωπότητα ήρθαν σε επαφή με άλλους λαούς και άφησαν πίσω τους μια τεράστια πολιτιστική κληρονομιά.

Η κατασκευή ξύλινων σκαφών δεν αποτέλεσε ποτέ αντικείμενο μιας συστηματικής διαδικασίας εκπαίδευσης, παρά μεταφερόταν από γενεά σε γενεά με τον παραδοσιακό τρόπο που διαδόθηκαν όλα σχεδόν τα παραδοσιακά επαγγέλματα, δηλαδή από τον πατέρα στο γιό, από τον μάστορα στον παραγιό…. Η τέχνη αυτή και η ναυτική μας παράδοση όμως σήμερα χάνονται, καθώς οι τελευταίοι «καραβομαραγκοί» φεύγουν και δεν αντικαθίστανται, οι γνώσεις και η εμπειρία τους δεν υπάρχει καταγεγραμμένη. Για τον λόγο αυτό ακριβώς και προκειμένου να διασωθεί το σκάφος, χαρακτηρίστηκε ως «Μνημείο Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς» από το ΥΠΠΟ, το οποίο αξίζει να διασωθεί.» τόνισε στο KarditsaLive.Net ο κ. Σκαρβέλης.

«Η ΕΛΕΝΗ .Π αφέθηκε έρμαιο των καιρικών συνθηκών να καταρρέει επί 25 χρόνια»

Στο εύλογο ερώτημά μας γιατί ένα τέτοιο σκάφος- σύμβολο εγκαταλείφθηκε στο έλεος των καιρικών συνθηκών με αποτέλεσμα να καταστραφεί ο κ. Σκαρβέλης «έδειξε» τις πιθανές αιτίες… «Μετά την απόσυρσή του από την ενεργό δράση, το σκάφος περιήλθε στην κυριότητα του Μουσείου Ύδρας και παρέμεινε ως ζωντανό έκθεμα στο λιμάνι της Ύδρας. Οι αναπόφευκτες φθορές επέβαλαν την ανάγκη συντήρησης και εδώ ξεκινάει η «περιπέτεια» του ΕΛΕΝΗ Π.! Το σκάφος οδηγήθηκε σε ναυπηγείο στη Σαλαμίνα προκειμένου να συντηρηθεί, τραβήχτηκε στη στεριά, αλλά δυστυχώς η γραφειοκρατία (;), η αδιαφορία (;), η διγλωσσία (;), το προσποιητό ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και την παράδοσή μας (;) το άφησαν έρμαιο των καιρικών συνθηκών να καταρρέει επί 25 περίπου χρόνια…

Παρότι στο μεσοδιάστημα καταβλήθηκαν διάφορες προσπάθειες – που δεν καρποφόρησαν – κυρίως από την πλευρά του Μουσείου Ύδρας για να διασωθεί, τελικά ο χρόνος άφησε ανεξίτηλα σημάδια στο σκάφος.»

Η σύμπραξη για τη σωτηρία τμημάτων του σκάφους και της ξυλοναυπηγικής

Ο κ. Σκαρβέλης μας εξηγεί περισσότερα για την εμπλοκή του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού (Καρδίτσα) στην επιχείρηση διάσωσης του παραδοσιακού σκάφους:

«Στα πλαίσια του Προγράμματος «ΕΡΕΥΝΩ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ Β’ Κύκλος» εγκρίθηκε πρόταση ύψους 840.000 €, για την ψηφιακή αποτύπωση του σκάφους, την διάσωση όσων στοιχείων μπορούν να συντηρηθούν και να διασωθούν και την ανάπτυξη προγράμματος εικονικής πραγματικότητας (VR), ώστε η ναυτική μας παράδοση να παραμείνει «ζωντανή» και να μεταφερθεί σε νεώτερες γενεές.

Στην πρόταση συμμετέχουν 2 τμήματα του Πανεπ. Θεσσαλίας: Το Τμήμα Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού (Καρδίτσα) και το Τμήμα Τεχνολογιών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (Λαμία), μαζί με το ΙΑΜΥ (Ιστορικό Αρχείο και Μουσείο Ύδρας), το Υπ. Πολιτισμού (Δ/νση Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς) και 2 ιδιωτικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του πολιτισμού (POLITSTICA) και των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών (ReadLab P.C.).

Στην πόλη της Καρδίτσας έχουν ήδη μεταφερθεί όσα στοιχεία του σκάφους κρίθηκε ότι μπορεί να συντηρηθούν με επιτυχία. Υλοποιούνται στις εγκαταστάσεις του Τμήματος οι εργασίες ψηφιοποίησης και ακολουθούν οι εργασίες συντήρησης των στοιχείων αυτών. Θα αποτυπωθεί και θα «διασωθεί» δηλαδή αυτός ο σπάνιος τύπος μέσα από πλήρη σχέδια, ενώ παράλληλα δημιουργείται μια ολοκληρωμένη ψηφιακή αναβίωση του σκάφους, που λαμβάνοντας τα δεδομένα των ψηφιακών καταγραφών θα αναπαραστήσει το σκάφος, δίνοντας τη δυνατότητα μελλοντικά σε επισκέπτες του Μουσείου Ύδρας ή των χώρων που θα «φιλοξενήσουν» το σκάφος να το επισκεφτούν μέσω τεχνολογιών εικονικής πραγματικότητας και να ταξιδέψουν μαζί του…

Καινοτόμα δράση που θα αφήσει πολύτιμη παρακαταθήκη

Το συγκεκριμένο έργο όπως μας ανέλυσε ο κ. Σκαρβέλης αποτελεί μια εντελώς καινοτόμα δράση σε όλα τα επίπεδα.

«Εκτός των ψηφιακών εφαρμογών, η καταγραφή και συντήρηση ξύλινων στοιχείων σκάφους – μνημείου που έχει παραμείνει επί δεκαετίες απροστάτευτο στον αέρα είναι κάτι που δεν έχει ξαναπραγματοποιηθεί σε διεθνές επίπεδο. Όσα σκάφη – μνημεία υπάρχουν σε μουσεία μέχρι τώρα, αποτελούν προϊόντα ανέλκυσης ναυαγίων. Εδώ έγκειται η πρόκληση που ανέλαβε η «στεριανή» Καρδίτσα, μέσω των πανεπιστημιακών τμημάτων της! Λόγω των γραφειοκρατικών διαδικασιών, έχει ήδη παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα και η ερευνητική μας ομάδα δίνει αγώνα δρόμου για να ολοκληρώσει τη δουλειά της. Σε κάθε περίπτωση όμως, η τεχνογνωσία που υπάρχει και εφαρμόζεται, καθώς και αυτή που αποκτάται από κάθε τέτοια δράση είναι πολύτιμη, η μεταλαμπάδευση εμπειρίας σε νέους ερευνητές αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για το μέλλον. Μια πρώτη παρουσίαση του έργου και των πρόδρομων αποτελεσμάτων του θα παρουσιαστεί σε Ημερίδα που θα διεξαχθεί στην Καρδίτσα στις 10 Μαρτίου, με εισηγητές από όλα τα συμμετέχοντα μέρη.»

Tο σκάφος «ΕΛΕΝΗ Π» δεν πρόκειται να διασχίσει περήφανα τα νερά του Αργοσαρωνικό όπως έκανε για 50 χρόνια καθώς η βλάβη που έχουν υποστεί τμήματά της είναι ανεπανόρθωτη. Μαζί του τα τελευταία χρόνια χάθηκαν και χιλιάδες άλλα ξύλινα καΐκια, τα οποία καταστράφηκαν με εθνική και ευρωπαϊκή επιδότηση στο όνομα της κοινής αλιευτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όμως με τη συλλογική προσπάθεια, στην οποία συμμετέχει το Τμήμα Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού ίσως διασωθεί η παραδοσιακή τέχνη της ξυλοναυπηγικής που κρύβεται πίσω από την κατασκευή της και διαφυλαχθεί στο χρόνο η εμπειρία και η γνώση χιλιετιών που μεταλαμπαδεύτηκε από γενιά σε γενιά αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Κι αυτό θα είναι ένα κέρδος ανεκτίμητο!

Κωστής Κριτσιάνης

www.karditsalive.net