Fonografos.net Ειδησεογραφικό portal Φθιώτιδας και Κεντρικής Ελλάδας
Οι οικολόγοι στον Βραζιλιάνικο Αμαζόνιο χρησιμοποιούν ένα νέο εργαλείο για να προβλέψουν τις επόμενες τοποθεσίες αποψίλωσης των δασών – και αυτό το όπλο τους μπορεί να αποδειχτεί ότι θα αλλάξει το παιχνίδι στον πόλεμο κατά της υλοτομίας
Χρειάστηκε μόλις ένα μήνα (τον Μάρτιο) του τρέχοντος έτους για να πέσει μια δασική έκταση στο Triunfo do Xingu που ισοδυναμεί με 700 γήπεδα ποδοσφαίρου. Με έκταση άνω των 16.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, αυτή η Περιβαλλοντική Περιοχή Προστασίας (APA) στη νοτιοανατολική γωνία του Βραζιλιάνικου Αμαζονίου, στην πολιτεία Πάρα, είναι μια από τις μεγαλύτερες περιοχές συντήρησης στον πλανήτη. Σύμφωνα με ένα νέο εργαλείο που προβλέπει πού θα συμβεί στη συνέχεια η αποψίλωση των δασών, είναι επίσης το APA που διατρέχει τον υψηλότερο κίνδυνο ακόμη μεγαλύτερης καταστροφής.
Το εργαλείο, PrevisIA, είναι μια πλατφόρμα τεχνητής νοημοσύνης που δημιουργήθηκε από ερευνητές της περιβαλλοντικής μη κερδοσκοπικής Imazon. Αντί να προσπαθήσουν να επιδιορθώσουν τη ζημιά που προκλήθηκε από την αποψίλωση των δασών εκ των υστέρων, ήθελαν να βρουν έναν τρόπο να την αποτρέψουν τελείως. Το PrevisIA εντόπισε το Triunfo do Xingu ως το APA με τον υψηλότερο κίνδυνο αποψίλωσης των δασών το 2023, ανάμεσα στα 271,52 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους στην περιοχή συντήρησης που αναμένεται να χαθούν μέχρι το τέλος του έτους. Περίπου 5 τετραγωνικά χιλιόμετρα είχαν ήδη καταστραφεί τον Μάρτιο.
Το Triunfo do Xingu είναι σπίτι της – απειλούμενης με εξαφάνιση – μαϊμού αράχνης και άλλων ευάλωτων και σχεδόν απειλούμενων ειδών, όπως ο υάκινθος μακάο και το τζάγκουαρ, και είναι περιοχή συντήρησης πλούσια σε βιοποικιλότητα που συχνά δεν συναντάται πουθενά αλλού στον κόσμο. Όμως, η περιοχή που εκτείνεται σε δυο δήμους, την Altamira και το São Félix do Xingu, έχει μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά αποψίλωσης των δασών στη χώρα. Παρά το γεγονός ότι το Triunfo do Xingu προστατεύεται από τη βραζιλιάνικη νομοθεσία, παράνομες δραστηριότητες – εξόρυξη, υλοτομία, αρπαγή γης – έχουν ρημάξει την περιοχή, απογυμνώνοντάς την κατά τόπους.
Όμως, με το PrevisIA, υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής. Η Imazon δημιουργεί τώρα συνεργασίες με αρχές σε όλη την περιοχή, με στόχο να σταματήσει η αποψίλωση των δασών πριν ακόμα ξεκινήσει. Η καταστροφή στον Βραζιλιάνικο Αμαζόνιο πλησιάζει στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών. Σύμφωνα με το Σύστημα Προειδοποίησης Αποψίλωσης της Imazon (SAD), η αποψίλωση των δασών φέτος τον Μάρτιο τριπλασιάστηκε σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα πέρυσι και το πρώτο τρίμηνο του 2023 καταστράφηκαν 867 τετραγωνικά χιλιόμετρα τροπικού δάσους – η δεύτερη μεγαλύτερη έκταση που υλοτομήθηκε τα τελευταία 16 χρόνια.
Η ιδέα για το PrevisIA προέκυψε το 2016, όταν η ομάδα της Imazon ανέλυσε δεδομένα που συλλέχθηκαν από δορυφορικές εικόνες SAD. Είχαν κουραστεί να λαμβάνουν ειδοποιήσεις αφού είχαν ήδη εκκαθαριστεί μεγάλες εκτάσεις δάσους και αναρωτήθηκαν: είναι δυνατόν να δημιουργηθούν βραχυπρόθεσμα μοντέλα πρόβλεψης αποψίλωσης των δασών;
«Τα υπάρχοντα μοντέλα πρόβλεψης της αποψίλωσης των δασών ήταν μακροπρόθεσμα, κοιτάζοντας τι θα συνέβαινε σε δεκαετίες», λέει ο Carlos Souza Jr, ανώτερος ερευνητής στην Imazon και συντονιστής έργου των PrevisIA και SAD. «Χρειαζόμασταν ένα νέο εργαλείο που θα μπορούσε να προλάβει την καταστροφή». Ο Souza και η ομάδα του – ένας μηχανικός υπολογιστών, ένας σύμβουλος γεωστατιστικής και δύο ερευνητές – ξεκίνησαν να αναπτύσσουν ένα νέο μοντέλο ικανό να παράγει ετήσιες προβλέψεις. Δημοσίευσαν τα ευρήματά τους στο περιοδικό Spatial Statistics τον Αύγουστο του 2017.
Το μοντέλο ακολουθεί μια διττή προσέγγιση. Πρώτον, εστιάζει στις τάσεις που υπάρχουν στην περιοχή, εξετάζοντας γεωστατιστικά και ιστορικά δεδομένα από το Prodes, το ετήσιο κυβερνητικό σύστημα παρακολούθησης για την αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο. Η κατανόηση του τι συνέβη μπορεί να βοηθήσει να γίνουν πιο ακριβείς οι προβλέψεις. Όταν η αποψίλωση μιας περιοχής είναι πρόσφατη, αυτό υποδηλώνει ότι στην περιοχή δραστηριοποιούνται συμμορίες, επομένως υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος το κοντινό δάσος να εξαλειφθεί σύντομα.
Δεύτερον, εξετάζει τις μεταβλητές που θέτουν φρένο στην αποψίλωση των δασών – γη που προστατεύεται από κοινότητες ιθαγενών και quilombola (απόγονοι επαναστατών σκλάβων) και περιοχές με υδάτινα σώματα ή άλλο έδαφος που δεν προσφέρεται για γεωργική επέκταση, για παράδειγμα – και μεταβλητές που καθιστούν πιο πιθανή την αποψίλωση των δασών, συμπεριλαμβανομένης της υψηλότερης πληθυσμιακής πυκνότητας, της παρουσίας οικισμών και αγροτικών περιουσιών και μεγαλύτερη πυκνότητα οδικών υποδομών, νόμιμων και παράνομων.
«Είναι οι αρτηρίες της καταστροφής του δάσους», λέει ο Souza, αναφερόμενος σε πρόχειρους δρόμους που διασχίζουν την περιοχή του Αμαζονίου για να διευκολύνουν τις παράνομες βιομηχανικές δραστηριότητες. «Αυτοί οι δρόμοι δημιουργούν τις προϋποθέσεις για νέα αποψίλωση των δασών», συμπληρώνει. Η παρακολούθηση της κατασκευής αυτών των δρόμων είναι ζωτικής σημασίας για την πρόβλεψη – και τελικά την πρόληψη – της αποψίλωσης των δασών. Σύμφωνα με την Imazon, το 90% της συσσωρευμένης αποψίλωσης των δασών συγκεντρώνεται σε απόσταση 5,5 χιλιομέτρων από έναν δρόμο. Η υλοτομία είναι ακόμη πιο κοντά, με το 90% να λαμβάνει χώρα σε απόσταση 3 χιλιομέτρων και το 85% των πυρκαγιών εντός 5 χιλιομέτρων.
Οι ερευνητές συνήθιζαν να χτενίζουν χιλιάδες δορυφορικές εικόνες για να δουν αν θα μπορούσαν να εντοπίσουν νέους δρόμους που διασχίζουν το βιοσύστημα. Με το PrevisIA, η εργασία ανατίθεται σε έναν αλγόριθμο AI ο οποίος αυτοματοποιεί τη χαρτογράφηση, επιτρέποντας ταχύτερη ανάλυση και με τη σειρά του, πιο συχνές ενημερώσεις. Όμως, χωρίς μια ισχυρή υπολογιστική πλατφόρμα και τη δυνατότητα ταχύτερης ενημέρωσης των οδικών χαρτών, το PrevisIA δεν θα μπορούσε να τεθεί σε εφαρμογή. Μόλις το 2021 η ομάδα της Imazon συνεργάστηκε με τη Microsoft και το Fundo Vale, αποκτώντας την υπολογιστική δύναμη που χρειαζόταν στο cloud, προκειμένου να εκτελέσει τον αλγόριθμο AI για τη χαρτογράφηση δρόμων.
«Η τεχνολογία ήταν πάντα αρωγός στην προσπάθεια μας να ελέγξουμε την αποψίλωση των δασών», λέει ο Juliano Assunção, εκτελεστικός διευθυντής της Πρωτοβουλίας Πολιτικής για το Κλίμα και καθηγητής στο Ποντιφικό Καθολικό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο (PUC-Rio). «Το PrevisIA είναι μια φυσική εξέλιξη αυτής της ενσωμάτωσης τεχνολογίας στον αγώνα για την προστασία του Αμαζονίου, και μια με πολλές δυνατότητες», συμπληρώνει.
Ενώ η τεχνολογία είναι ζωτικής σημασίας για να λειτουργήσει το PrevisIA, το ποιος τη χρησιμοποιεί θα είναι αυτό που θα κάνει τη διαφορά. Ο Assunção σημειώνει τις προφανείς οντότητες που θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τη χρήση του PrevisIA – κυβερνητικές υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα, επιφορτισμένες με την προστασία του τροπικού δάσους. Όμως, αναφέρει επίσης αυτούς που δεν εμπλέκονται άμεσα στην παρακολούθηση του Αμαζονίου – τράπεζες, επενδυτές και όσους αγοράζουν προϊόντα από την περιοχή – που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες για να λάβουν καλύτερες αποφάσεις, τόσο από οικονομική όσο και από περιβαλλοντική άποψη.
Μέχρι στιγμής, η Imazon έχει επίσημες συνεργασίες με ένα μικρό αριθμό κρατικών εισαγγελιών στην περιοχή. Ελπίζουν ότι η χρήση του PrevisIA θα οδηγήσει σε λιγότερη τιμωρία και περισσότερη πρόληψη. «Δεν θέλουμε να συνεχίσουμε να μπαίνουμε αφού έχει ήδη γίνει η ζημιά», λέει ο José Godofredo Pires dos Santos, εισαγγελέας στην Πάρα και συντονιστής του κέντρου επιχειρησιακής υποστήριξης περιβάλλοντος. «Πάντα εργαζόμαστε για να τιμωρούμε αυτά τα περιβαλλοντικά εγκλήματα και παρατυπίες. Όμως, από περιβαλλοντικής πλευράς, η ζημιά έχει ήδη γίνει. Θέλουμε να αντιστρέψουμε αυτή τη λογική. Θέλουμε να βρούμε έναν τρόπο να το αποτρέψουμε από το να συμβεί» καταλήγει.
Η ομάδα του Pires dos Santos έχει εβδομαδιαίες συναντήσεις με την Imazon για να ενημερωθεί σχετικά με το πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν καλύτερα το PrevisIA. Αναμένει ότι θα αρχίσουν να χρησιμοποιούν το σύστημα το δεύτερο εξάμηνο του 2023.
Στο Acre στη δυτική Βραζιλία, το γραφείο του κρατικού εισαγγελέα ελπίζει το ίδιο. Η ιδέα, λέει ο εισαγγελέας Arthur Cezar Pinheiro Leite, είναι η PrevisIA να ενημερώνει τις υπηρεσίες παρακολούθησης των περιοχών υψηλού κινδύνου, ώστε να μπορούν να παρακολουθούν πιο προσεκτικά και επίσης οι εισαγγελείς να μπορούν να προειδοποιούν τους ιδιοκτήτες ακινήτων – ή άλλους στην περιοχή – ότι θα θεωρηθούν υπεύθυνοι εάν συμβεί αποψίλωση των δασών στην περιοχή τους.
«Θέλουμε να ξέρουν ότι γνωρίζουμε τι συμβαίνει», λέει ο Leite. «Και αν αυτή η αποψίλωση τελικά συμβεί, θα τιμωρηθούν και θα χρησιμεύσουν ως παράδειγμα για άλλους που σκέφτονται να κάνουν το ίδιο», συνεχίζει.
Μέχρι στιγμής, λέει ο Souza, η ακρίβεια του PrevisIA ήταν «φανταστική». Από όλες τις προειδοποιήσεις για την αποψίλωση των δασών, το 85% βρίσκεται σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από την προβλεπόμενη τοποθεσία. Λίγο πάνω από το 49% των ειδοποιήσεων έχουν γίνει σε περιοχές που έχουν ταξινομηθεί ως υψηλού ή πολύ υψηλού κινδύνου. Αυτός και η ομάδα του εργάζονται συνεχώς για να βελτιώσουν το μοντέλο τους, αλλά ελπίζει ότι μια μέρα, θα κάνουν λάθος πρόβλεψη. «Αν συμβεί αυτό», λέει, «θα σημαίνει ότι η πρόληψη λειτουργεί», καταλήγει.
Πηγή: The Guardian
