Προστασία δασών (αναδάσωση), Προστασία των υδάτων και ρεμάτων (Γνωμοδότηση)

Παναγιώτης Γαλάνης,
Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου,
Διδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ,
Εμπειρογνώμων Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης,
Μεταδιδάκτωρ Δικ. Περιβάλλοντος
info@pgalanislaw.gr , www.pgalanislaw.gr

Στην πράξη όσων ασχολούνται με τη δασική και περιβαλλοντική νομοθεσία αναφύονται συχνά ερωτήματα αφορώντα το νομικό πλαίσιο της αναδάσωσης, των επεμβάσεων σε δασικά οικοσυστήματα αλλά και της οριοθέτησης ρεμάτων. Ειδικότερα, και αυτό αποτελεί αντικείμενο του παρόντος άρθρου, που συνιστά συμπίλημα νομικής γνωμοδότησης του γράφοντος, ως δικηγόρου.

Συγκεκριμένα, τίθεται το εξής ιστορικό: Η έκταση Α αποτελείται από τις εξής επιμέρους εκτάσεις: Τη δασική έκταση Α1 που κάηκε πρόσφατα και έχει κηρυχθεί αναδασωτέα, την έκταση Α2 που εμπεριείχε ρέμα και την έκταση Α3 από την οποία διέρχεται ποταμός. Η πράξη αναδάσωσης αναφέρει απλώς ότι η έκταση αποψιλώθηκε, ενώ δεν αναφέρει τον τρόπο και τον χρόνο που αυτό έγινε. Για δε τον ποταμό, έλαβε χώρα με το προβλεπόμενο από τη νομοθεσία ΠΔ μόνο οριοθέτηση τμήματός του, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο του ποταμού. Ενόψει επέκτασης της βιοτεχνίας του Ε στην έκταση αυτή, κατά τρόπο που εμπλέκει και τις τρεις επιμέρους εκτάσεις,

Ερωτάται:

α) 1) Αν, υποθετικά μιλώντας, η πράξη κήρυξης αναδάσωσης δεν δημοσιευθεί σε σχετικό ΦΕΚ, πάσχει η εν λόγω πράξη κάποιου ελαττώματος;

2) Έχει δικαίωμα ο ιδιοκτήτης Ι να προσβάλει το σχετικό ΦΕΚ σε εβδομήντα (70) ημέρες από τη δημοσίευσή του, αν ήθελε υποτεθεί ότι έλαβε νομίμως χώρα η δημοσίευση;

3) Ποιον λόγο ακύρωσης θα μπορούσε να προβάλει ο Ι;

β) Για το ρέμα της έκτασης Α2, ήταν δυνατή η επέμβαση σε αυτό, ώστε αφενός να οριοθετηθεί, αφετέρου να μπαζωθεί;

γ) Είναι νομικώς ορθή η οριοθέτηση του ποταμού, έτσι όπως περιγράφεται εν προκειμένω;

Απάντηση:

α) 1) Ως προς τη φύση της διοικητικής πράξης κήρυξης αναδάσωσης, η νομολογία παγίως απαντά ότι αποτελεί γενική ατομική πράξη (ή ατομική πράξη γενικού περιεχομένου, όπως εναλλακτικά καλείται) και τούτο διότι δεν αναφέρεται σε μία κατηγορία σχέσεων, αλλά σε σύνολο περιπτώσεων με έναν τοπικό δεσμό μεταξύ τους, συνιστά δε εξειδίκευση μίας ρύθμισης πλήρως καταστρωμένης σε επίπεδο νόμου και δεν ελέγχεται παρεμπιπτόντως μεταγενέστερα αν διέφυγε τον ευθύ έλεγχο[1]. Η πράξη κήρυξης αναδάσωσης, καθώς και η πράξη ανάκλησης (ολικής ή μερικής) δημοσιεύονται μαζί με τα σχεδιαγράμματά τους στο Δ’ Τεύχος του ΦΕΚ[2], ειδάλλως είναι ανυπόστατες.

2) Όπως έχει κριθεί και επειδή το άρθρο 46 παρ. 1 ΠΔ 18/89 πρέπει να ερμηνεύεται προς επίρρωση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας, όπως πηγάζει από το άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγματος και το άρθρο 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), η προθεσμία για την άσκηση αιτήσεως ακύρωσης κατά ατομικής πράξεως δημοσιευτέας στο ΦΕΚ δεν αρχίζει καταρχήν από μόνη τη δημοσίευση για εκείνους στους οποίους αφορά άμεσα η πράξη ή των οποίων θίγεται δικαίωμα, αλλά από την κοινοποίηση ή τη γνώση της, γνώση που μπορεί να τεκμαίρεται από τα περιστατικά και τα εν γένει δεδομένα της συγκεκριμένης περιπτώσεως[3] και μάλιστα αδιάφορων όντων του μεγέθους της έκτασης και του αριθμού των ιδιοκτητών.

Συνεπώς, η αίτηση ακύρωσης που ασκεί είναι εμπρόθεσμη (βλ. άρθρο 46 παρ. 1 ΠΔ 18/1989), ακόμα και αν ασκήθηκε εβδομήντα (70) ημέρες από τη δημοσίευση στο ΦΕΚ και άρα παραδεκτή.

3) Όπως γίνεται δεκτό, η απόφαση για την αναδάσωση πρέπει να φέρει πλήρη αιτιολογία ως προς τον χαρακτηρισμό της κηρυσσόμενης έκτασης ως δάσους ή δασικής έκτασης και ως προς το γεγονός της καταστροφής της δασικής βλάστησης[4], που εδώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι ελλείπουν. Ωστόσο, δεν απαιτείται για την πληρότητα της αιτιολογίας η ρητή αναφορά στο ότι η δασική βλάστηση της έκτασης αποτελούσε οργανική ενότητα[5] ούτε η αναφορά σε αυτήν και της λειτουργίας την οποία επιτελούσε η αποψιλωθείσα δασική έκταση, τασσόμενης ως μοναδικής προϋπόθεσης του δασικού χαρακτήρα της ύπαρξης οργανικής ενότητας[6], ούτε βέβαια απαιτείται ο ακριβής προσδιορισμός του χρόνου εκχέρσωσης ή καταστροφής της φυομένης σε ορισμένη έκταση δασικής βλάστησης[7].

Συνεπώς, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι πάσχει η αιτιολογία της πράξης κήρυξης αναδάσωσης για τη μη αναφορά του τρόπου εκχέρσωσης της έκτασης, αλλά δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί το ίδιο, λόγω του ότι δεν γίνεται αναφορά στην πράξη ή και στα στοιχεία του φακέλου, για τον ακριβή χρόνο που αυτό έγινε.

β) (Υδατο)Ρέματα είναι οι πτυχώσεις του εδάφους διά των οποίων συντελείται η απορροή των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς προς τη θάλασσα. Προστατεύονται ως περιβαλλοντικό αγαθό γενικώς στο πλαίσιο του άρθρου 24 του Συντάγματος, ενώ η πολεοδομική τους ρύθμιση επιτρέπεται, όταν υπαγορεύεται από επιτακτικές ανάγκες στο πλαίσιο ευρύτερου πολεοδομικού σχεδιασμού, ενώ απαιτείται ο καθορισμός της οριογραμμής ρέματος. Κατ’ άρθρο 1 παρ. 1 Ν. 4258/2014[8]: Υδατορέματα/υδατορεύματα/ρέματα (μη πλεύσιμοι ποταμοί, χείμαρροι, ρέματα και ρυάκια) είναι οι φυσικές ή διευθετημένες διαμορφώσεις της επιφάνειας του εδάφους που είναι κύριοι αποδέκτες των υδάτων της επιφανειακής απορροής και διασφαλίζουν τη διόδευσή τους προς άλλους υδάτινους αποδέκτες σε χαμηλότερες στάθμες.

Νομολογιακά, όπως έχει κριθεί, προκειμένου να λάβουν χώρα οι τυχόν επιτρεπόμενες επεμβάσεις στα υδρορεύματα ή πλησίον αυτών, απαιτείται η προηγουμένη οριοθέτησή τους κατά τις διατάξεις του άρθρου 6 του Ν. 880/1979, όπως ισχύει υπό το φως της συνταγματικής επιταγής περί προστασίας του περιβάλλοντος, σκοπός της οριοθέτησης είναι η αποτύπωση της φυσικής κοίτης του μη πλεύσιμου ποταμού ή του ρέματος, λαμβανομένου υπόψη του χαρακτήρα του αφενός ως υδρογεωλογικού στοιχείου και αφετέρου ως οικοσυστήματος[9]. Η αποτύπωση αυτή δεν αφορά μόνον στην πραγματική κατάσταση της κοίτης, η οποία ενδεχομένως έχει διαμορφωθεί και κατόπιν αυθαιρέτων επιχώσεων ή άλλων ανθρωπίνων επεμβάσεων[10].

Η οριοθέτηση γίνεται καταρχήν για το σύνολο του υδατορέματος. Κατ’ εξαίρεση είναι επιτρεπτή τμηματική οριοθέτηση, εφόσον τούτο δικαιολογείται για ειδικούς λόγους, όπως όταν το υπόλοιπο τμήμα του ρέματος έχει ήδη ενταχθεί σε ρυμοτομικό σχέδιο και εφόσον στις οικείες μελέτες έχουν ληφθεί υπόψη στοιχεία που αφορούν στο σύνολο του ρέματος (ΣτΕ 3717/2013, 899/2011).

Κατά την ως άνω προβλεπόμενη από το άρθρο 6 του Ν. 880/1979 διαδικασία (νυν Ν. 4258/2014) χωρεί η οριοθέτηση και των εντός ρυμοτομικού σχεδίου ρεμάτων, η οποία αποτελεί προϋπόθεση, για να επιτραπεί η δόμηση στις παραρεμάτιες περιοχές[11].

Ο χώρος που καταλαμβάνει το ρέμα, μετά τη νόμιμη οριοθέτησή του, δεν δύναται να χαρακτηρισθεί ως οικοδομήσιμος ή ως χώρος προορισμένος για ανέγερση κοινωφελών κτηρίων, αλλά αποκλειστικά ως κοινόχρηστος χώρος, αποκλειομένης κάθε εργασίας επίχωσης ή κάλυψης του ρέματος.

Απολύτως αναγκαία τεχνικά έργα για τη διευθέτηση της κοίτης και των πρανών ρέματος επιτρέπονται μόνο προς διασφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων[12].

Άρα, απαγορεύεται οποιαδήποτε ενέργεια εκτός από τις απολύτως απαραίτητες επεμβάσεις για τη διευθέτηση της κοίτης τους και των πρανών τους. Για την πραγματοποίηση αυτών των απολύτως αναγκαίων επεμβάσεων, προϋποτίθεται η οριοθέτηση του ρεύματος[13].

Συνεπώς, επιτρέπεται υπό τις ως άνω προϋποθέσεις ολική ή τμηματική οριοθέτηση του ρέματος, αλλά το μπάζωμα ρέματος απαγορεύεται.

γ) Όπως έχει κριθεί από τη νομολογία, με ΠΔ λαμβάνει χώρα ο καθορισμός της οριογραμμής του ποταμού, οριοθέτηση η οποία μπορεί να είναι τμηματική, όταν όμως έχουν ληφθεί τα υδρολογικά στοιχεία που αφορούν στο σύνολο του ποταμού (βλ. ΣτΕ 2661/2001). Τούτο είναι απολύτως εύλογο, διότι ο καθορισμός του ποταμού κρίνεται ως ζήτημα εξόχου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, που δεν μπορεί να θεωρηθεί τεχνικό ή λεπτομερειακό ή ειδικότερο, για να ανατεθεί σε άλλα πλην του ΠτΔ όργανα.

Συνεπώς, δίδεται η αντίστοιχη απάντηση.

———— [1] ΣτΕ 1968/2000, βλ. πάντως και τη ΣτΕ 2215/2015, όπου η νομολογία απεφάνθη ότι «Έκταση που έχει κηρυχθεί αναδασωτέα με την νομαρχιακή απόφαση, της οποίας η νομιμότητα δεν μπορεί να εξεταστεί στην παρούσα δίκη λόγω του χαρακτήρα της ως ατομικής διοικητικής πράξης», ΣτΕ 4482/2011. [2] Α. Τάχος, Ερμηνεία ΚΔΔιαδ, ό.π., 678, Άρθρο 37 Ν 3200/1955 (ΦΕΚ Α΄ 97). [3] ΣτΕ 4254/2014. [4] ΣτΕ 292/2009, ΣτΕ 634/2012. [5] ΣτΕ 939/2016. [6] ΣτΕ 3273/1996. [7] ΣτΕ 291/2009. [8] Που κατήργησε το άρθρο 6 Ν. 880/1979. [9] ΣτΕ 3717/2013, ΣτΕ 899/2011 7μ. κλπ. [10] ΣτΕ 3717/2013, 899/2011. [11] Ενδεικτικά: ΣτΕ 2953/2016 [12] ΣτΕ 3731/2005. [13] ΣτΕ 2629/01, ΣτΕ 453/03, ΣτΕ 2890/06 κλπ.

dasarxeio.com