“Προς μια κοινωνία συμπερίληψης και αυτονομίας….”

Άρθρο του Γραμματέα ΑμεΑ της Ν.Δ Κωνσταντίνου Λολίτσα 

“Προς μια κοινωνία συμπερίληψης και αυτονομίας….”

Η Διεθνής Σύμβαση για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (καθώς και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο που την συνοδεύει), είναι το πρώτο νομικά δεσμευτικό διεθνές μέσο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιλαμβάνει κατευθυντήριες γραμμές όπως, τον σεβασμό στην αξιοπρέπεια και στην αυτονομία, την προσβασιμότητα, την πλήρη ένταξη στην κοινωνία, τον σεβασμό στην διαφορετικότητα και την αποδοχή των ΑμεΑ ως μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας, την απαγόρευση των διακρίσεων, ισότητα ευκαιριών και ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό κείμενο εκτός των άλλων και για το γεγονός ότι για πρώτη φορά, αποτελεί δέσμευση για τις χώρες που το υπογράφουν και το κυρώνουν, εισάγει την κοινωνική προσέγγιση για την αναπηρία και εισάγει την δικαιωματική προσέγγιση για την αναπηρία, σε αντιδιαστολή με φιλανθρωπικού τύπου προσεγγίσεις. Πολύ σωστά επομένως ο επίσημος εκφραστής του αναπηρικού κινήματος στην Ελλάδα η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), το έχει αναγάγει σε μπούσουλα και μέτρο αξιολόγησης όλων των δράσεων που αφορούν στην αναπηρία.

Η Βουλή με τον νόμο 4074/2012 (ΦΕΚ 88/Α΄ 11-04-2012) κύρωσε την Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία καθώς και το προαιρετικό πρωτόκολλο που την συνοδεύει. Χωρίς να θέλουμε να ακυρώσουμε όλες τις ενέργειες και δράσεις που έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια αυτών των ετών, ειδικά τον νόμο 4488/2017 που ήταν ένα γενικό πλαίσιο ρυθμίσεων για την εφαρμογή της σύμβασης, μπορούμε να πούμε πως αυτό που αποτελεί τομή στην ιστορία του αναπηρικού κινήματος, είναι η ολοκλήρωση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, τον Σεπτέμβριο του 2020, η παρουσίαση του στη Βουλή από τον έχοντα τον συντονισμό του, υπουργό Επικρατείας κ. Γεραπετρίτη και τέλος η παρουσίαση του τον Δεκέμβριο του 2020 από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Ουσιαστικά πρόκειται για μια μεγάλης έκτασης εφαρμογή του επιτελικού κράτους και ένα πρότυπο χάραξης στρατηγικής με αλληλεπίδραση του εθνικού με το διεθνές δίκαιο. Μια απλή ανάγνωση του κειμένου αν κάνει κανείς θα διαπιστώσει την πολυπλοκότητα και τις δυσκολίες του εγχειρήματος, βασικές εκ των οποίων είναι ο συντονισμός όλων των υπουργείων και των υπηρεσιών τους σε ένα οριζόντιο επίπεδο, αλλά και η ίδια η ουσία των δράσεων οι οποίες θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψη τις ιδιαιτερότητες και τις ξεχωριστές ανάγκες κάθε αναπηρίας. Ότι θα αναφερθεί στη συνέχεια είναι μέρος αυτού του μεγαλεπήβολου, με την έννοια της πρόκλησης εφαρμογής Εθνικού Σχεδίου, αλλά και του οράματος για το μέλλον που εμπεριέχει.

Έτσι λοιπόν έχουμε για πρώτη φορά με τον νόμο 4780/2021 (ΦΕΚ 30, Α΄ 28-02-2021) την σύσταση της Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας, η οποία υπάγεται στον Πρωθυπουργό. Έχουμε για πρώτη φορά από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων την πιλοτική εφαρμογή ενός καινοτόμου προγράμματος, αυτό του Προσωπικού Βοηθού, του οποίου ο ρόλος δεν θα πρέπει να συγχέεται με αυτό του φροντιστή, διότι του προσωπικού βοηθού ο ρόλος είναι απολύτως εξατομικευμένος και προσανατολισμένος στην αυτονομία του ατόμου με αναπηρία. Ξεκινάει με 1000 ωφελούμενους στην Αττική, από τον Ιανουάριο του 2023 θα προστεθούν άλλοι 1000 από άλλες περιφέρειες και από το 2024 γίνεται πανελλαδικό.

Το πιλοτικό πρόγραμμα θα χρηματοδοτηθεί με 41.000.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το πανελλαδικό με 320.000.000 ευρώ από το ΕΣΠΑ. Έχουμε για πρώτη φορά την ψηφιακή κάρτα αναπηρίας, ένα διαχρονικό αίτημα του αναπηρικού κινήματος το οποίο υλοποιείται. Δηλαδή μια κάρτα για κάθε χρήση, από το άτομο με αναπηρία στις συναλλαγές του με όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, έτσι ώστε να μην χρειάζεται κάθε φορά με άλλα πιστοποιητικά να αποδεικνύει την αναπηρία του. Ένα σημαντικό έργο το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, σε συνεργασία των υπουργείων Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Ακόμα ένα πάγιο αίτημα του αναπηρικού κινήματος υλοποιείται για πρώτη φορά, τα Ψηφιακά ΚΕΠΑ μέσω της Εθνικής Πύλης Αναπηρίας με παρουσίαση του προγράμματος τον Σεπτέμβριο του 2022 από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Πρόκειται για ένα έργο συνεργασίας των υπουργείων Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης το οποίο βάζει τέλος στην ταλαιπωρία των συνεχών επισκέψεων στα ΚΕΠΑ. Πλέον μία μόνο επίσκεψη κατά την ημέρα εξέτασης από τις επιτροπές των γιατρών. Υποβολή της αίτησης και παραλαβή της απόφασης μέσω της Εθνικής Πύλης Αναπηρίας, μια αίτηση, μια επίσκεψη είτε για προνοιακή είτε για ασφαλιστική παροχή και κατάργηση πληρωμής οποιουδήποτε παραβόλου. Μειώθηκε το ποσοστό αναπηρίας από το 67% στο 50% για λήψη παροχών αναπηρίας, για την εναρμόνιση όλων των κατηγοριών. Θεσπίστηκε για πρώτη φορά Κανονισμός Λειτουργίας των ΚΕΠΑ, όπου προβλέπεται κατάργηση της υποχρεωτικής επανεξέτασης από τα ΚΕΠΑ για μη αναστρέψιμες παθήσεις.

Στο επίσης πολύ ευαίσθητο πεδίο των λεγόμενων ΄΄αόρατων΄΄ αναπηριών, η χώρα μας με πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού ο οποίος στο υπουργείο υγείας ίδρυσε ειδικό χαρτοφυλάκιο για την ψυχική υγεία, υλοποιεί Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία σε 10 άξονες, με ορίζοντα την επόμενη δεκαετία και με την υποστήριξη του ΠΟΥ Ευρώπης. Επιπλέον αντιμετωπίζοντας ένα νομοθετικό κενό 30 ετών, καθορίστηκε η διαδικασία μεταφοράς των φερόμενων ως ψυχικά ασθενών στο πλαίσιο της ακούσιας νοσηλείας, με γνώμονα την προστασία των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των ψυχικά ασθενών, οι οποίοι πλέον αντιμετωπίζονται ως ασθενείς και όχι ως ΄΄επικίνδυνοι΄΄.

Επίσης ιδρύθηκε η μονάδα ψυχογενούς ανορεξίας για εφήβους στο «Σισμανόγλειο» Νοσοκομείο καθώς και το πρώτο Κέντρο Ημέρας που παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Έχουμε για πρώτη φορά θέσπιση προγράμματος πρώιμης παρέμβασης για παιδιά 0 έως 6 ετών που έχουν διαγνωσθεί με αναπηρίες ή αναπτυξιακές διαταραχές. Επίσης για πρώτη φορά ικανοποιούνται αιτήματα πολλών ετών από γονεϊκούς συλλόγους, φορείς, ομοσπονδίες και εντάσσονται στο ποσοστό 5% για είσοδο στα ΑΕΙ της χώρας πολλές νέες παθήσεις, μεταξύ των οποίων οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (Αυτισμός) και οι συγγενείς καρδιοπάθειες. Τα έτη 2020 και 2022 έχουμε για πρώτη φορά στην ιστορία της εκπαίδευσης διορισμούς στην ειδική αγωγή 6.000 εκπαιδευτικών. Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό αρκεί να πούμε πως δομές όπως τα Εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, τα οποία έκαναν αγιασμό με τον Διευθυντή και τον υποδιευθυντή, τώρα ξεκινούν πλήρως στελεχωμένα. Το 2019 είχαμε 6.162 προσλήψεις στην Παράλληλη Στήριξη των μαθητών με αναπηρία ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, ενώ μέχρι τώρα έχουμε 9.800. Από το 2019 και μετά ένα ακόμα στοίχημα του υπουργείου παιδείας ήταν οι προσλήψεις των αναπληρωτών να γίνονται εγκαίρως και όχι όπως είχε καθιερωθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια, αφού ξεκινούσαν τα σχολεία ή και ακόμα πιο αργά. Έτσι πλέον οι προσλήψεις, ακόμα και της παράλληλης στήριξης, γίνονται τέλος Αυγούστου έτσι ώστε πριν χτυπήσει το πρώτο κουδούνι οι αναπληρωτές να βρίσκονται στην θέση τους.

Έχουμε για πρώτη φορά την ίδρυση 1.100 οργανικών θέσεων στην γενική εκπαίδευση ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, διότι στο πλαίσιο της συμπερίληψης ένα μεγάλο κομμάτι της παρέμβασης πλέον γίνεται στην γενική εκπαίδευση. Επίσης ικανοποιήθηκε ένα αίτημα δεκαετιών του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού της εκπαίδευσης (ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, λογοθεραπευτές κ.ά.) η θεσμοθέτηση σχολικών συμβούλων αυτών των ειδικοτήτων, ώστε να ενισχύονται και να αξιολογούνται σωστά στην δουλειά τους. Αναμορφώθηκε πλήρως προς την κατεύθυνση της συμπερίληψης το νομοθετικό πλαίσιο που αφορά τα Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ) καθώς και τις Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης (ΕΔΥ). Δόθηκε για πρώτη φορά η δυνατότητα στους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς ΑμεΑ και γονείς παιδιών ΑμεΑ, να μπορούν να παίρνουν απόσπαση εκεί που επιθυμούν πριν την συμπλήρωση της υποχρεωτικής 2ετίας. Είναι επίσης πολλές οι παρεμβάσεις που έγιναν και γίνονται συνεχώς και στοχευμένα σε κατηγορίες αναπηρίας, που η αναφορά τους θα ξέφευγε από τα όρια ενός άρθρου, όπως π.χ. η ενσωμάτωση της οδηγίας που αφορά στην προσβασιμότητα εξοπλισμού και υπηρεσιών, αλλά και η ολοκλήρωση της μελέτης που αφορά την πιστοποίηση και τα επαγγελματικά δικαιώματα των εκπαιδευτικών κινητικότητας τυφλών και των χειριστών των σκύλων οδηγών, η Βίβλος ψηφιακού μετασχηματισμού όπου ανάμεσα στα άλλα δίνεται η δυνατότητα στα άτομα με προβλήματα ακοής να εξυπηρετούνται κατόπιν ψηφιακού ραντεβού, η προσβασιμότητα σε όλες τις ιστοσελίδες του Δημοσίου η δημιουργία του ψηφιακού μητρώου ΑμεΑ κ.ά.

Είναι ενδεχόμενος ο κίνδυνος διαβάζοντας κανείς τα παραπάνω, να παρασυρθεί σε μια αίσθηση πληρότητας και να εφησυχάσει. Όμως εδώ βρίσκεται το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των ΑμεΑ για να τον επαναφέρει και αυτό είναι η πιο σημαντική υπηρεσία του, διότι ναι μεν έθεσε τους στόχους, έθεσε το όραμα, όμως ταυτόχρονα έθεσε και τον μηχανισμό παρακολούθησης και όπως είπε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την παρουσίαση του ΄΄Είναι χρέος μας αυτό το σχέδιο να το υλοποιήσουμε και εσείς πρώτα απ’ όλα θα είστε οι πιο αυστηροί κριτές μας.΄΄

Αυτό δια στόματος του Πρωθυπουργού αποδεικνύει πως ότι ειπώθηκε πριν τις εκλογές του 2019 για τα θέματα της αναπηρίας, δεν ήταν ένα αναμενόμενο προεκλογικό χτύπημα συμπαθείας στον ώμο του αναπηρικού κινήματος, αλλά μια βαθιά ενσυναίσθηση πως κανένας δεν μένει πίσω και όλοι μαζί πάμε μπροστά.

Μα, θα αντιτείνει κάποιος, αυτά όλα ήταν αυτονόητο να γίνουν, δεν κάνατε κάτι περισσότερο από αυτό. Δεκτή απόλυτα η παρατήρηση, μόνο που καλοπροαίρετα πρέπει να γίνει και η παραδοχή πως αυτά τα αυτονόητα κάποιος τα υλοποίησε και αυτός ήταν αυτές οι πολιτικές ηγεσίες, αυτής της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη.